Lekarz informuje o wskaźniku BMI, rozmiarze talii i innych pomiarach - i wyjaśnia, dlaczego niektóre z nich nie sprawdzają się w ocenie otyłości.
Przyjrzyjmy się bliżej wskaźnikowi BMI
Wskaźnik BMI, obliczany na podstawie wzrostu i wagi danej osoby, dzieli się na cztery kategorie:
-
Niedowaga: BMI poniżej 18,5
-
Prawidłowy: BMI od 18,5 do 24,9
-
Nadwaga: BMI od 25 do?29,9
-
Otyłość: BMI 30 lub wyższy
Ale na ile użyteczna jest ta liczba w rzeczywistości?
"Prawdopodobnie dla 90% lub 95% populacji BMI jest dobrym wskaźnikiem otyłości" - mówi dr Richard L. Atkinson, badacz i redaktor czasopisma International Journal of Obesity.
Niektórzy krytycy są jednak innego zdania. Scott Kahan, który kieruje National Center for Weight and Wellness, mówi: "Tradycyjnie definiujemy otyłość na podstawie pewnego punktu odcięcia w skali BMI". Jednak ocenianie, czy dana osoba jest otyła, tylko na podstawie jej rozmiarów, jest staroświeckie i niezbyt użyteczne - mówi.
Piłkarz, który jest bardzo umięśniony, może mieć wysoki wskaźnik BMI, a mimo to jego tkanka tłuszczowa jest w rzeczywistości niska. -- Scott Kahan, MD
Kahan specjalizuje się w pomaganiu ludziom w kontrolowaniu nadwagi, która może prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym cukrzycy i chorób serca. W jego ośrodku pomiar BMI jest tylko punktem wyjścia. Spotyka się on z osobami, które mają nadwagę, ale są zdrowe, a ich BMI nie odzwierciedla w pełni ich ryzyka zdrowotnego.
"Osoby te są ciężkie. Ich wskaźnik BMI plasuje ich w przedziale otyłości. A jednak na każdym poziomie, na który zwracamy uwagę, ich stan zdrowia jest całkiem dobry" - mówi. "Ich poziom cholesterolu i ciśnienie krwi są doskonałe. Poziom cukru we krwi jest doskonały. Nie wydaje się, aby nadwaga miała jakikolwiek wpływ na ich zdrowie".
Chociaż BMI jest przydatne jako narzędzie do szybkiego badania przesiewowego przez lekarza lub pielęgniarkę, mówi Kahan, nie wystarczy patrzeć tylko na tę liczbę.
Piłkarz, który jest bardzo umięśniony, może mieć wysoki wskaźnik BMI, a mimo to jego tkanka tłuszczowa jest w rzeczywistości niska. -- Scott Kahan, MD
Wady wskaźnika BMI
Wskaźnik BMI nie ujawnia niczego na temat budowy ciała, np. tego, ile masz mięśni, a ile tłuszczu. Dlatego wnioski oparte wyłącznie na tej liczbie mogą być mylące, zwłaszcza jeśli chodzi o następujące kwestie:
Jak bardzo jesteś umięśniony: Niektóre osoby mają wysoki wskaźnik BMI, ale nie mają dużo tkanki tłuszczowej. Ich tkanka mięśniowa podnosi ich wagę. Przykład: "Piłkarz lub kulturysta, który jest bardzo umięśniony. Ich wskaźnik BMI jest dość wysoki, a mimo to tkanka tłuszczowa jest dość niska" - mówi Kahan.
Twój poziom aktywności: Ktoś, kto jest bardzo mało aktywny, może mieć BMI w normie i dużo tkanki tłuszczowej, choć może nie wyglądać na osobę bez formy.
"Osoby te mają bardzo niski poziom mięśni i kości - często są to osoby starsze, o słabej kondycji, czasem chore. Ich BMI może wyglądać w normalnym zakresie, mimo że mają dość dużo tkanki tłuszczowej w porównaniu do beztłuszczowej masy ciała" - mówi Kahan. "Ostatecznie mają oni podobne ryzyko jak osoby, które mają dużo tkanki tłuszczowej i wysoki BMI".
Twój typ ciała: Czy masz kształt jabłka czy gruszki? Lokalizacja tkanki tłuszczowej ma znaczenie dla Twojego zdrowia. Ogólnie rzecz biorąc, to tłuszcz na brzuchu, czyli kształt "jabłka", wiąże się z większym ryzykiem dla zdrowia. Gdy tłuszcz odkłada się w okolicy talii, a nie bioder, wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia chorób serca i cukrzycy typu 2. Tłuszcz gromadzący się na biodrach i udach, czyli kształt "gruszki", nie jest tak potencjalnie szkodliwy.
Twój wiek: Pojęcie idealnego wskaźnika BMI może zmieniać się wraz z wiekiem. "Osoby starsze prawdopodobnie powinny mieć nieco więcej tłuszczu, ale nie powinny mieć wskaźnika BMI wynoszącego 30" - mówi Atkinson.
Zwraca on uwagę, że w późnym okresie życia osoby z "lekką nadwagą" mają lepsze wskaźniki przeżycia niż osoby szczuplejsze. Przyczyny takiego stanu rzeczy nie są do końca jasne, ale może to mieć związek z posiadaniem rezerw, z których można czerpać podczas walki z chorobą. Trudno to stwierdzić na pewno, ponieważ na stan zdrowia wpływa wiele czynników.
Twoje pochodzenie etniczne: Istnieje wiele różnic w BMI i ryzyku zdrowotnym pomiędzy grupami etnicznymi. Na przykład u Azjatów i Amerykanów ryzyko zdrowotne, w tym ryzyko cukrzycy, jest zwykle mniejsze przy niższym BMI niż u białych. Zdrowy wskaźnik BMI dla Azjatów wynosi od 18,5 do 23,9, czyli o cały punkt niżej niż standardowy zakres. Azjaci są uznawani za otyłych, gdy ich wskaźnik BMI wynosi 27 lub więcej, w porównaniu ze standardowym wskaźnikiem otyłości BMI wynoszącym 30 lub więcej.
Jak twierdzi Atkinson, osoby pochodzenia indyjskiego są narażone na większe ryzyko zdrowotne przy stosunkowo niskim BMI. "Standardowa definicja nadwagi to wskaźnik BMI równy 25 lub wyższy. Jeśli jednak pochodzisz z Indii, ryzyko zachorowania na cukrzycę zaczyna wzrastać już przy BMI wynoszącym około 21 lub 22."
Dla kontrastu, wielu Afroamerykanów może mieć wysoki wskaźnik BMI, ale bez ryzyka zdrowotnego, które zwykle się z nim wiąże. W porównaniu z białymi o tej samej wadze i BMI, Afroamerykanie mają zwykle mniej tłuszczu trzewnego (tłuszczu wokół narządów) i więcej masy mięśniowej, mówi Atkinson. Dlatego Afroamerykanin z BMI wynoszącym 28, który według standardowej tabeli oznacza nadwagę, może być tak samo zdrowy jak biała osoba z BMI wynoszącym 25.
Więcej niż BMI
Jakich innych narzędzi można użyć poza wskaźnikiem BMI? Może warto sięgnąć po taśmę mierniczą.
Rozmiar talii:
Aby pomiar był dokładny, miarka powinna przebiegać wokół talii na wysokości kości biodrowych w dolnej części pleców i sięgać do pępka.
Aby zapobiec problemom zdrowotnym wynikającym z nadwagi, mężczyźni powinni mieć w pasie nie więcej niż 40 cali. Kobiety powinny mierzyć nie więcej niż 35 cali. Również w tym przypadku istnieją pewne różnice etniczne. Według Joslin Diabetes Center mężczyźni z Azji powinni mieć w pasie nie więcej niż 35,5 cala, a kobiety z Azji nie więcej niż 31,5 cala.
Stosunek obwodu talii do wysokości ciała:
Wskaźnik ten porównuje obwód talii do wzrostu. Jak mówi Kahan, może to być nawet bardziej pomocne niż sam obwód talii. Celem jest, aby obwód talii był mniejszy niż połowa wzrostu.
Inne sposoby pomiaru tkanki tłuszczowej, które mogą być dokładniejsze niż sam wskaźnik BMI, to pomiar obwodu talii do bioder, pomiar grubości fałdu skórnego i badanie ultrasonograficzne. Lekarz może pomóc w podjęciu decyzji, czy te dodatkowe badania mogą być potrzebne.
