Twój układ odpornościowy jest strażnikiem Twojej galaktyki, chroniącym Twoje ciało przed wszelkiego rodzaju zarazkami i najeźdźcami. Począwszy od skóry, a skończywszy na maleńkich komórkach - dzięki pokazowi slajdów przygotowanemu przez lekarza dowiesz się, jakie są części układu odpornościowego, co robią, jak ze sobą współpracują i co może się stać, gdy ulegną awarii.
1/20
Ta sieć tkanek, komórek i narządów najpierw stara się utrzymać z dala od zarazków takich jak bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty, a następnie rozprawia się z nimi, jeśli uda im się dostać do środka. Jeśli w organizmie wyczuje coś, co może być dla Ciebie szkodliwe, uruchamia uwalnianie specjalnych komórek. Komórki te docierają do miejsca, gdzie znajduje się problem, atakują intruza i pomagają się go pozbyć.
Jak rozprzestrzeniają się infekcje?
2/20
Twój organizm musi być w stanie powstrzymać najeźdźców, którzy przychodzą z wielu różnych miejsc. Zarazki mogą pochodzić z kontaktu - na przykład z dotykania skóry, uprawiania seksu lub wdychania kropli z czyjegoś kichnięcia lub kaszlu. Mogą przenosić się przez krew, która pochodzi ze wspólnej igły lub ukąszenia owada. Zarazkami można się również zarazić z zanieczyszczonej żywności lub wody.
Pierwsza linia obrony
3/20
Skóra jest najbardziej oczywistą z nich. Blokuje ona przedostawanie się inwazji do organizmu. Innymi blokerami są przezroczysta warstwa na przedniej części oka (rogówka) oraz wyspecjalizowana tkanka, która pokrywa płuca, pęcherz moczowy i układ pokarmowy. Skaleczenie, rana lub oparzenie może spowodować powstanie otworu w każdej z tych tkanek, przez który zarazek może się przedostać i zainfekować organizm.
Zmywanie zarazków
4/20
Pot na skórze, łzy w oczach, śluz w nosie, układzie pokarmowym i pochwie kobiety również mogą powstrzymać zarazki przed dostaniem się do środka. Płyny wytwarzane przez organizm nie tylko odpychają brud i zarazki, ale także zawierają enzymy, które mogą zabijać bakterie.
Układ limfatyczny
5/20
Sieć cienkich rurek w całym ciele zbiera z tkanek płyn zwany limfą. Jego zadaniem jest zbieranie martwych komórek i zarazków. Odpady są odfiltrowywane w małych węzłach chłonnych w kształcie fasoli, a płyn wraca do krwiobiegu. Infekcja może spowodować obrzęk węzłów. Być może czułeś je na szyi, kiedy bolało Cię gardło lub miałeś kaszel.
Antygeny
6/20
Są to markery, które może rozpoznać układ odpornościowy. Niektóre z nich, zwane antygenami leukocytów ludzkich (HLA), oznaczają komórki, dzięki czemu organizm może się zidentyfikować. Inne mogą być częścią obcej komórki lub zarodka, mogą też być substancją taką jak pokarm lub pyłek.
Odporność wrodzona a nabyta
7/20
Po urodzeniu, zanim organizm zetknie się z jakimikolwiek nieznanymi antygenami, może bronić się przed infekcją. Ta wrodzona odporność pochodzi z tych barierowych części ciała, jak również z pewnych wyspecjalizowanych komórek. Z czasem układ odpornościowy "uczy się" innych sposobów ochrony. Odporność nabyta pochodzi z przeciwciał otrzymanych od matki w łonie matki lub wytworzonych w odpowiedzi na antygeny, które nie należą do nas, np. z wirusa przeziębienia lub szczepionki.
Szpik kostny
8/20
Miękka, tłusta masa, która znajduje się wewnątrz kości, jest miejscem, gdzie organizm wytwarza komórki krwi, w tym różne białe krwinki, które zwalczają zarazki.
Fagocyty
9/20
Są częścią wrodzonej odporności organizmu i działają poprzez zjadanie inwazji. Neutrofile, najbardziej rozpowszechniony typ białych krwinek, są jednymi z pierwszych osób, które dostają się do miejsca, w którym pojawiają się problemy. Trawią one złe komórki i mogą wyłapywać bakterie oraz powstrzymywać ich rozprzestrzenianie się. Makrofagi powstają z białych krwinek zwanych monocytami, ale działają w tkankach, a nie we krwi. Eozynofile przyczepiają się głównie do pasożytów, które są zbyt duże, by je połknąć i zabić.
Naturalne komórki zabójcze (Natural Killer Cells)
10/20
Ten rodzaj białych krwinek jest kolejnym elementem wrodzonej odporności. Rozpoznają one i wychwytują nieprawidłowe komórki, takie jak nowotworowe, a następnie niszczą je i zabijają. Odgrywają kluczową rolę, gdy po raz pierwszy zostaniesz zainfekowany przez wirusa.
Bazofile i mastocyty
11/20
Są one również częścią odporności wrodzonej, biorą udział w reakcjach alergicznych. Bazofile znajdują się we krwi, a mastocyty w tkankach. Kiedy te komórki znajdą pewne antygeny (zazwyczaj nieszkodliwe rzeczy, które organizm postrzega jako zagrożenie), uwalniają histaminę, aby przyciągnąć komórki odpornościowe w dane miejsce. Twój organizm wysyła tam więcej krwi, powodując stan zapalny - zaczerwienienie, ciepło i obrzęk - który również pomaga powstrzymać inwazję przed rozprzestrzenianiem się.
Limfocyty
12/20
Te zwalczające infekcje białe krwinki są powodem, dla którego chorujesz tylko raz, np. na ospę wietrzną. Limfocyty zwane limfocytami T i limfocyty B współpracują ze sobą w celu wytworzenia odporności nabytej.
Przeciwciała
13/20
Kiedy limfocyty B rozpoznają antygen nowego najeźdźcy, wytwarzają przeciwciała, które albo go zabijają, albo oznaczają jako "Tu są kłopoty!". Te cząsteczki w kształcie litery Y pasują do antygenów jak elementy układanki, tworząc kompleks immunologiczny. Przeciwciało może być również nazywane immunoglobuliną lub Ig.
Komórki T
14/20
Przemieszczają się one przez krew i układ limfatyczny, czekając na aktywację. Zazwyczaj inna komórka układu odpornościowego, np. komórka dendrytyczna, musi rozłożyć antygen, aby mógł on zostać rozpoznany i rozpocząć proces tworzenia wyspecjalizowanych limfocytów T. Zabójcze i pomocnicze limfocyty T są częścią zespołu poszukującego i atakującego dany antygen. Do zakończenia odpowiedzi potrzebne są limfocyty T supresorowe, które czasami mogą zapobiec wystąpieniu szkodliwych reakcji.
Grasica
15/20
Po uformowaniu się w szpiku kostnym limfocyty T wędrują do tego małego narządu za mostkiem, gdzie dojrzewają do komórek, które potrafią odróżnić jeden antygen od drugiego. Tutaj też komórki te uczą się, jak nie atakować własnych tkanek organizmu, i zazwyczaj nie mogą odejść, dopóki tego nie zrobią.
Wtórne narządy limfatyczne
16/20
Śledziona, migdałki, migdałki, wyrostek robaczkowy i małe plamki Peyera w jelicie są miejscami, w których przechowywane są dojrzałe limfocyty T. Narządy te mogą również pomagać w odsiewaniu zarazków i martwych komórek, podobnie jak węzły chłonne. Twoje komórki odpornościowe mogą się tu spotkać, aby przyjrzeć się bliżej potencjalnym zagrożeniom i ustalić właściwy plan działania.
Komórki pamięci
17/20
Możesz zachorować za pierwszym razem, gdy Twój organizm zetknie się z nowym antygenem i będzie się uczył, jak wytwarzać przeciwciała. Po tym czasie będziesz miał jednak resztki komórek B i T zwanych komórkami pamięci, które potrafią rozpoznać dany zarazek i szybko zareagować.
Układ dopełniacza
18/20
Jest to grupa ponad 30 białek, które działają na zasadzie kaskady - jedno wyzwala następne, które z kolei wyzwala następne itd. Białka te albo bezpośrednio zabijają zarazki, albo "oznaczają" je lub ich lokalizację, aby inne komórki mogły je zniszczyć. Mogą pomagać przeciwciałom w wykonywaniu ich zadań. Są także częścią procesu oczyszczania kompleksów immunologicznych, czyli przeciwciał dołączonych do antygenów. Współpracują zarówno z nabytą, jak i wrodzoną odpowiedzią immunologiczną.
Cytokiny
19/20
Różne rodzaje komórek mogą wytwarzać tych posłańców. Niektóre cytokiny wyzwalają i ukierunkowują odpowiedź immunologiczną. Mogą one mówić białym krwinkom, dokąd mają się udać lub jak zniszczyć konkretny zarazek. Jeden z rodzajów interferonów może spowolnić lub powstrzymać wirusa przed tworzeniem kopii samego siebie. Cytokiny informują również organizm, że po ustąpieniu zagrożenia należy go wyłączyć.
Kiedy wszystko idzie źle
20/20
Reakcja alergiczna to nadmierna reakcja organizmu na coś, co nie powinno mu zaszkodzić, np. orzeszki ziemne. Gdy organizm nie reaguje wystarczająco silnie na jakiś problem, mówi się o zaburzeniach odporności, takich jak AIDS. Reakcja autoimmunologiczna występuje wtedy, gdy organizm myli tkanki lub narządy z najeźdźcami i atakuje zdrowe komórki. Może to być przyczyną poważnych chorób, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna, cukrzyca typu 1 i toczeń.
