Niedoczynność nadnerczy sprawia, że nadnercza nie wytwarzają kluczowych hormonów i może ona wystąpić na dwa sposoby. Dowiedz się więcej o możliwych przyczynach tego stanu i sposobach jego leczenia.
Jakie działanie mają te hormony?
Gruczoły nadnerczy mają dwa zadania. Pierwszym z nich jest wytwarzanie adrenaliny, hormonu, który organizm wytwarza w sytuacjach stresowych. Jednak ważniejszym zadaniem jest wytwarzanie dwóch hormonów steroidowych: kortyzolu i aldosteronu.
Kortyzol również pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem. Do jego zadań należy m.in:
-
Kontroluje ciśnienie krwi i częstość akcji serca
-
Kontroluje sposób, w jaki twój układ odpornościowy radzi sobie z wirusami, bakteriami i innymi zagrożeniami
-
Wprowadza więcej cukru do krwioobiegu, aby dać Ci więcej energii
-
Dostosowuje sposób, w jaki organizm rozkłada węglowodany, białka i tłuszcze
Aldosteron utrzymuje równowagę sodu i potasu we krwi, co pomaga kontrolować ciśnienie krwi i równowagę płynów w organizmie.
Gdy tych hormonów jest za mało, organizm ma problemy z tymi podstawowymi funkcjami. Powoduje to objawy niedoczynności nadnerczy - między innymi zmęczenie, osłabienie mięśni, niski apetyt, utratę wagi i bóle brzucha.
Rodzaje niedoczynności nadnerczy
Możesz mieć pierwotną, wtórną lub trzeciorzędową niedoczynność nadnerczy.
O pierwotnej niedoczynności nadnerczy mówimy wtedy, gdy nadnercza są uszkodzone i nie mogą wytwarzać potrzebnego kortyzolu. Stan ten często nazywany jest chorobą Addisona.
Wtórna niedoczynność nadnerczy występuje częściej niż choroba Addisonsa. Dochodzi do niej z powodu problemów z przysadką mózgową - wybrzuszeniem wielkości ziarnka grochu znajdującym się u podstawy mózgu. Wytwarza ona hormon zwany adrenokortykotropiną (ACTH). Jest to substancja chemiczna, która sygnalizuje gruczołom nadnerczy wytwarzanie kortyzolu, gdy organizm go potrzebuje. Jeśli nadnercza nie otrzymają tego sygnału, mogą się obkurczyć.
Trzeciorzędowy rozpoczyna się w podwzgórzu, które jest niewielkim obszarem położonym w pobliżu przysadki mózgowej. Wytwarza on hormon zwany hormonem uwalniającym kortykotropinę (CRH), który nakazuje przysadce wytwarzanie ACTH. Jeśli podwzgórze nie wytwarza wystarczającej ilości CRH, wpływa to na zdolność przysadki do wytwarzania ACTH, co z kolei sprawia, że nadnercza nie wytwarzają wystarczającej ilości kortyzolu.
Co powoduje niedoczynność nadnerczy?
Niedoczynność nadnerczy jest dość skomplikowana i może być spowodowana około 50 różnymi schorzeniami. Najczęstszą obecnie przyczyną choroby Addisona jest problem autoimmunologiczny, kiedy to układ odpornościowy nieprawidłowo funkcjonuje, atakując i uszkadzając własny organizm, w tym przypadku nadnercza.
Do mniej powszechnych przyczyn należą:
-
Zakażenia grzybicze
-
Gruźlica
-
Wirus zwany cytomegalowirusem, który jest bardziej rozpowszechniony u osób z AIDS
-
Rak, który rozprzestrzenił się z innej części ciała
Wtórna niedoczynność kory nadnerczy rozpoczyna się od uszkodzenia przysadki mózgowej lub części mózgu, która ją kontroluje, zwanej podwzgórzem.
Do stanów, które mogą uszkodzić te części, należą:
-
Niektóre choroby zapalne
-
Torbiele lub guzy w przysadce mózgowej
-
Operacja lub naświetlanie w celu leczenia tych guzów
Jeśli pacjent przeszedł operację w związku z chorobą zwaną zespołem Cushingsa, jest jeszcze bardziej narażony na wystąpienie wtórnej niedoczynności kory nadnerczy. W tym przypadku chirurdzy usuwają guzy przysadki mózgowej, które wytwarzały dodatkowe ilości ACTH. Pacjent będzie musiał przyjmować hormonalne preparaty zastępcze do czasu, aż jego organizm będzie w stanie samodzielnie wytwarzać normalne ilości kortyzolu.
Na wtórną niedoczynność kory nadnerczy można zachorować również z powodu stosowania leków zwanych glikokortykoidami, takich jak kortyzon, hydrokortyzon, prednizon, prednizolon i deksametazon.
Ludzie przyjmują te leki regularnie w celu leczenia takich chorób, jak reumatoidalne zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub astma. Leki te działają w organizmie podobnie do kortyzolu. Kiedy organizm je wykrywa, wyczuwa, że kortyzol jest obecny, więc przysadka mózgowa nie wytwarza tyle ACTH, aby pobudzić nadnercza do wytwarzania większej jego ilości.
To, jak długo utrzymuje się efekt, zależy od ilości leku i czasu jego przyjmowania. Przyjmowanie leków przez kilka dni nie powinno stanowić problemu.
Trzeciorzędowa niewydolność nadnerczy jest wynikiem uszkodzenia podwzgórza, które może wpływać na jego zdolność do wytwarzania CRH. Najczęstszymi przyczynami są guzy mózgu, urazy podstawy czaszki lub nagłe odstawienie długotrwałego stosowania egzogennych steroidów.
