Dowiedz się więcej o zaburzeniach lękowych, w tym o ich rodzajach, przyczynach, objawach, diagnozie, leczeniu i zapobieganiu.
Lęk jest normalnym uczuciem. To sposób, w jaki mózg reaguje na stres i ostrzega przed potencjalnym niebezpieczeństwem.
Każdy z nas od czasu do czasu odczuwa niepokój. Na przykład, możesz się martwić, gdy napotkasz problem w pracy, przed przystąpieniem do testu lub przed podjęciem ważnej decyzji.
Sporadyczny niepokój jest w porządku. Ale zaburzenia lękowe są czymś innym. Jest to grupa chorób psychicznych, które powodują stały i przytłaczający niepokój i lęk. Nadmierny lęk może sprawić, że będziesz unikać pracy, szkoły, spotkań rodzinnych i innych sytuacji społecznych, które mogą wywołać lub pogorszyć objawy choroby.
Dzięki leczeniu wiele osób z zaburzeniami lękowymi jest w stanie kontrolować swoje uczucia.
Rodzaje zaburzeń lękowych
Istnieje kilka rodzajów zaburzeń lękowych:
-
Zaburzenie lękowe uogólnione. Odczuwasz nadmierne, nierealistyczne zamartwianie się i napięcie z niewielkim lub bez powodu.
-
Zaburzenia paniczne. Odczuwasz nagły, intensywny strach, który wywołuje atak paniki. Podczas napadu paniki możesz się spocić, odczuwać ból w klatce piersiowej i przyspieszone bicie serca (kołatanie serca). Czasami możesz mieć wrażenie, że się dusisz lub masz zawał serca.
-
Zaburzenia lęku społecznego. Nazywane również fobią społeczną, występuje wtedy, gdy odczuwasz przytłaczające obawy i niepewność siebie w codziennych sytuacjach społecznych. Obsesyjnie martwisz się, że inni będą cię oceniać, że będziesz zawstydzony lub ośmieszony.
-
Fobie specyficzne. Odczuwasz silny lęk przed określonym przedmiotem lub sytuacją, np. przed wysokością lub lataniem. Lęk wykracza poza to, co właściwe i może powodować unikanie zwykłych sytuacji.
-
Agorafobia. Osoba odczuwa silny lęk przed przebywaniem w miejscu, z którego trudno jest uciec lub uzyskać pomoc w razie niebezpieczeństwa. Na przykład, możesz wpadać w panikę lub odczuwać niepokój podczas lotu samolotem, w środkach transportu publicznego lub stojąc w kolejce w tłumie.
-
Lęk separacyjny. Nie tylko małe dzieci odczuwają strach i niepokój, gdy ktoś bliski odchodzi. Każdy może zachorować na zaburzenie lęku separacyjnego. Jeśli tak się stanie, będziesz odczuwać ogromny niepokój lub strach, gdy bliska Ci osoba opuści Twój wzrok. Zawsze będziesz się martwić, że coś złego może się stać Twojej bliskiej osobie.
-
Mutyzm wybiórczy. Jest to rodzaj lęku społecznego, w którym małe dzieci, które normalnie rozmawiają z rodziną, nie odzywają się publicznie, np. w szkole.
-
Zaburzenia lękowe wywołane lekami. Stosowanie niektórych leków, nielegalnych narkotyków lub odstawienie niektórych leków może wywołać pewne objawy zaburzeń lękowych.
Objawy zaburzeń lękowych
Głównym objawem zaburzeń lękowych jest nadmierny strach lub zamartwianie się. Zaburzenia lękowe mogą również utrudniać oddychanie, sen, utrzymanie się w bezruchu i koncentrację. Konkretne objawy zależą od rodzaju zaburzenia lękowego, które występuje u pacjenta.
Typowe objawy to:?
-
Panika, strach i niepokój
-
Uczucie paniki, zagłady lub zagrożenia
-
Problemy z zasypianiem
-
Niezdolność do zachowania spokoju i bezruchu
-
Zimne, spocone, zdrętwiałe lub mrowienie ręce lub stopy
-
Duszność
-
Oddychanie szybsze i bardziej gwałtowne niż normalnie (hiperwentylacja)
-
Palpitacje serca
-
Suchość w ustach
-
Nudności
-
Napięte mięśnie
-
Zawroty głowy
-
Ciągłe myślenie o jakimś problemie i niemożność zaprzestania (ruminacja)
-
Niezdolność do koncentracji
-
Intensywne lub obsesyjne unikanie obawiających się przedmiotów lub miejsc
Przyczyny i czynniki ryzyka zaburzeń lękowych
Naukowcy nie wiedzą dokładnie, co wywołuje zaburzenia lękowe. Na to, czy ktoś na nie zachoruje, czy nie, wpływa wiele czynników.
Przyczyny zaburzeń lękowych
Niektóre przyczyny zaburzeń lękowych to:?
-
Genetyka. Zaburzenia lękowe mogą występować rodzinnie.
-
Chemia mózgu. Niektóre badania sugerują, że zaburzenia lękowe mogą być związane z wadliwymi obwodami w mózgu, które kontrolują strach i emocje.
-
Stres środowiskowy. Odnosi się on do stresujących wydarzeń, których człowiek był świadkiem lub które przeżył. Do zdarzeń życiowych często związanych z zaburzeniami lękowymi należą: maltretowanie i zaniedbywanie w dzieciństwie, śmierć bliskiej osoby, bycie zaatakowanym lub bycie świadkiem przemocy.
-
Odstawienie lub nadużywanie narkotyków. Niektóre leki mogą być stosowane w celu ukrycia lub zmniejszenia pewnych objawów lękowych. Zaburzenia lękowe często idą w parze z używaniem alkoholu i substancji odurzających.
-
Choroby medyczne. Niektóre choroby serca, płuc i tarczycy mogą powodować objawy podobne do zaburzeń lękowych lub nasilać objawy lękowe. Ważne jest, aby podczas rozmowy z lekarzem na temat lęku przeprowadzić pełne badanie fizykalne w celu wykluczenia innych schorzeń.
Czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń lękowych
Niektóre czynniki zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń lękowych. Są to tak zwane czynniki ryzyka. Niektórych czynników ryzyka nie można zmienić, ale inne można.
Czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń lękowych obejmują:?
-
Zaburzenia psychiczne w przeszłości. Posiadanie innych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych.
-
Wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie. Emocjonalne, fizyczne i seksualne wykorzystywanie lub zaniedbywanie w dzieciństwie jest związane z zaburzeniami lękowymi w późniejszym życiu.
-
Trauma. Przeżycie traumatycznego wydarzenia zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu stresu pourazowego (PTSD), który może powodować ataki paniki.
-
Negatywne wydarzenia życiowe. Stresujące lub negatywne wydarzenia życiowe, takie jak utrata rodzica we wczesnym dzieciństwie, zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych.
-
Ciężka choroba lub przewlekły stan zdrowia. Ciągłe zamartwianie się o swoje zdrowie lub zdrowie bliskiej osoby, lub opieka nad kimś chorym, może powodować uczucie przytłoczenia i niepokoju.
-
Nadużywanie substancji. Używanie alkoholu i nielegalnych narkotyków zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń lękowych. Niektórzy ludzie używają tych substancji, aby ukryć lub złagodzić objawy lęku.
-
Bycie nieśmiałym w dzieciństwie. Nieśmiałość i wycofanie wobec nieznanych osób i miejsc w dzieciństwie jest powiązane z lękiem społecznym u nastolatków i dorosłych.
-
Niska samoocena. Negatywne postrzeganie własnej osoby może prowadzić do zaburzeń lęku społecznego.
Diagnoza zaburzeń lękowych
Jeśli wystąpią objawy, lekarz zbada pacjenta i zada pytania dotyczące historii choroby. Może także przeprowadzić badania w celu wykluczenia innych schorzeń, które mogą być przyczyną objawów. Żadne badania laboratoryjne nie są w stanie jednoznacznie zdiagnozować zaburzeń lękowych.
Jeśli lekarz nie znajdzie żadnej fizycznej przyczyny złego samopoczucia, może wysłać pacjenta do psychiatry, psychologa lub innego specjalisty w dziedzinie zdrowia psychicznego. Lekarze ci będą zadawać pacjentowi pytania oraz wykorzystywać narzędzia i testy w celu ustalenia, czy pacjent może mieć zaburzenia lękowe.
Podczas stawiania diagnozy lekarze wezmą pod uwagę długość występowania objawów i ich nasilenie. Ważne jest, aby poinformować swoich lekarzy lub doradców, jeśli lęk utrudnia Ci wykonywanie codziennych zadań w domu, pracy lub szkole.
United States Preventive Service Task Force zaleca badania przesiewowe w kierunku lęku u dzieci i młodzieży w wieku od 8 do 18 lat oraz badania przesiewowe w kierunku dużych zaburzeń depresyjnych (MDD) u młodzieży w wieku od 12 do 18 lat.
Leczenie zaburzeń lękowych
Istnieje wiele metod leczenia, które pozwalają zmniejszyć objawy zaburzenia lękowego i radzić sobie z nimi. Zazwyczaj osoby z zaburzeniami lękowymi przyjmują leki i uczęszczają na terapię.
Leczenie zaburzeń lękowych obejmuje:?
Leki. W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się kilka rodzajów leków. Porozmawiaj z lekarzem lub psychiatrą o zaletach i wadach każdego z leków, aby zdecydować, który z nich jest najlepszy dla Ciebie.
-
Leki przeciwdepresyjne. Nowoczesne leki przeciwdepresyjne (SSRI i SNRI) są zwykle pierwszymi lekami przepisywanymi osobom z zaburzeniami lękowymi. Przykładami SSRI są escitalopram (Lexapro) i fluoksetyna (Prozac). SNRI to duloksetyna (Cymbalta) i wenlafaksyna (Effexor).
-
Bupropion. Jest to inny rodzaj leku przeciwdepresyjnego, powszechnie stosowany w leczeniu przewlekłego lęku. Działa on inaczej niż SSRI i SNRI.
-
Inne leki przeciwdepresyjne. Należą do nich trójcykliczne leki przeciwdepresyjne i inhibitory monoaminooksydazy (MAOI). Są one rzadziej stosowane, ponieważ działania niepożądane, takie jak spadek ciśnienia krwi, suchość w jamie ustnej, niewyraźne widzenie i zatrzymanie moczu, mogą być nieprzyjemne lub niebezpieczne dla niektórych osób.
-
Benzodiazepiny. Lekarz może przepisać jeden z tych leków w przypadku utrzymującego się uczucia paniki lub niepokoju. Pomagają one obniżyć poziom lęku. Przykładami są alprazolam (Xanax) i klonazepam (Klonopin). Działają one szybko, ale można się od nich uzależnić. Zazwyczaj stanowią one dodatek do leczenia zaburzeń lękowych i nie należy ich przyjmować przez dłuższy czas.
-
Beta-blokery. Ten rodzaj leku na nadciśnienie może poprawić samopoczucie, jeśli występują fizyczne objawy lęku, takie jak przyspieszone bicie serca, drżenie lub dreszcze. Lek beta-adrenolityczny może pomóc ci się zrelaksować podczas ostrego napadu lęku.
-
Leki przeciwdrgawkowe. Leki te, stosowane w celu zapobiegania napadom u osób z padaczką, mogą również łagodzić niektóre objawy zaburzeń lękowych.
-
Leki przeciwpsychotyczne. Niskie dawki tych leków mogą być stosowane w celu poprawy skuteczności innych metod leczenia.
-
Buspiron (BuSpar). Ten lek przeciwlękowy jest czasami stosowany w leczeniu przewlekłych stanów lękowych. Aby uzyskać pełną ulgę w objawach, należy go przyjmować przez kilka tygodni.
Psychoterapia: Jest to rodzaj poradnictwa, które pomaga pacjentowi dowiedzieć się, w jaki sposób emocje wpływają na jego zachowanie. Czasami nazywana jest terapią rozmową. Przeszkolony specjalista w zakresie zdrowia psychicznego słucha i rozmawia z pacjentem o jego myślach i uczuciach oraz proponuje sposoby ich zrozumienia i radzenia sobie z nimi oraz z zaburzeniami lękowymi.
-
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Ten popularny rodzaj psychoterapii uczy, jak zmienić negatywne lub wywołujące panikę myśli i zachowania w pozytywne. Nauczysz się ostrożnie podchodzić do sytuacji budzących lęk lub niepokój i radzić sobie z nimi bez obaw. Niektóre ośrodki oferują rodzinne sesje CBT.
Radzenie sobie z objawami zaburzeń lękowych
Poniższe wskazówki mogą pomóc w kontrolowaniu lub łagodzeniu objawów:
-
Dowiedz się więcej o swoim zaburzeniu. Im więcej będziesz wiedział, tym lepiej będziesz przygotowany do radzenia sobie z objawami i przeszkodami na drodze do zdrowia. Nie bój się zadawać lekarzowi wszelkich pytań, jakie możesz mieć. Pamiętaj, że jesteś kluczową częścią swojego zespołu opieki zdrowotnej.
-
Trzymaj się planu leczenia. Nagłe odstawienie leków może spowodować nieprzyjemne skutki uboczne, a nawet wywołać objawy lękowe.
-
Ogranicz spożywanie pokarmów i napojów zawierających kofeinę, takich jak kawa, herbata, cola, napoje energetyczne i czekolada. Kofeina jest środkiem zmieniającym nastrój i może nasilać objawy zaburzeń lękowych.
-
Nie używaj alkoholu i rekreacyjnych narkotyków ulicznych. Nadużywanie substancji zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych.
-
Odżywiaj się prawidłowo i ćwicz. Intensywne ćwiczenia aerobowe, takie jak jogging czy jazda na rowerze, pomagają uwalniać substancje chemiczne, które zmniejszają stres i poprawiają nastrój.
-
Lepiej się wysypiaj. Problemy ze snem i zaburzenia lękowe często idą w parze. Priorytetem powinno być zapewnienie sobie dobrego odpoczynku. Stosuj relaksującą rutynę przed snem. Jeśli nadal masz problemy ze snem, porozmawiaj z lekarzem.
-
Naucz się relaksować. Ważną częścią planu leczenia zaburzeń lękowych jest radzenie sobie ze stresem. Takie rzeczy jak medytacja lub uważność (mindfulness) mogą pomóc ci się zrelaksować po stresującym dniu i sprawić, że leczenie będzie skuteczniejsze.
-
Prowadź dziennik. Zapisywanie swoich myśli przed końcem dnia może pomóc ci się zrelaksować, dzięki czemu nie będziesz się miotał i kręcił w kółko z niepokojącymi myślami przez całą noc.
-
Kontroluj swoje negatywne myśli. Myślenie o pozytywnych myślach zamiast o niepokojących może pomóc w zmniejszeniu lęku. Może to być jednak trudne, jeśli cierpisz na pewne rodzaje lęku. Terapia poznawczo-behawioralna może nauczyć cię, jak przekierowywać myśli.
-
Spotkaj się z przyjaciółmi. Niezależnie od tego, czy rozmawiamy osobiście, przez telefon czy komputer, kontakty społeczne pomagają ludziom rozwijać się i zachować zdrowie. Ludzie, którzy mają bliską grupę przyjaciół, którzy ich wspierają i rozmawiają z nimi, mają niższy poziom lęku społecznego.
-
Poszukaj wsparcia. Niektórym osobom pomaga i podnosi na duchu rozmowa z innymi osobami, które doświadczają tych samych objawów i emocji. Grupy samopomocy lub grupy wsparcia pozwalają dzielić się swoimi problemami i osiągnięciami z innymi osobami, które są lub były w takiej sytuacji.
-
Przed zażyciem jakichkolwiek leków dostępnych bez recepty lub środków ziołowych należy zapytać lekarza lub farmaceutę. Wiele z nich zawiera substancje chemiczne, które mogą nasilać objawy lękowe.
Perspektywy zaburzeń lękowych
Życie z zaburzeniem lękowym może być trudne i frustrujące. Ciągłe zmartwienia i obawy mogą powodować uczucie zmęczenia i strachu. Jeśli rozmawiałeś z lekarzem o swoich objawach, to zrobiłeś pierwszy krok w kierunku pozbycia się zmartwień.
Znalezienie odpowiedniego dla siebie leczenia może zająć trochę czasu. Jeśli cierpisz na więcej niż jedno zaburzenie lękowe, możesz potrzebować kilku rodzajów leczenia. Dla większości osób z zaburzeniami lękowymi najlepsze jest połączenie leków i poradnictwa. Dzięki odpowiedniej opiece i leczeniu pacjent może nauczyć się radzić sobie z objawami i dobrze prosperować.
