Z archiwum lekarza
Dla Walta Kowalskiego z Jackson, Mich. pora snu nie jest relaksującym zakończeniem dnia, ale początkiem kolejnej nerwowej nocy z zespołem niespokojnych nóg.
Wkrótce po położeniu się, do nóg Kowalskiego wkradają się nieprzyjemne odczucia przypominające prąd elektryczny. Potrzeba ruchu narasta i staje się nie do odparcia. Uczucia zmuszają go do kopania, poruszania się, lub wstawania i chodzenia. Nieprzyjemne objawy powracają i często sprawiają, że Kowalski chodzi w nocy, co pozbawia go snu.
Zespół niespokojnych nóg (RLS) jest często niezrozumiałym schorzeniem neurologicznym. Chociaż dotyka do 10% Amerykanów, RLS ma swoich sceptyków. Nowe badania jednak przynoszą nowe zrozumienie i leczenie tego czasami wyniszczającego zaburzenia.
Zespół niespokojnych nóg: Nowe dziecko w bloku
Do niedawna większość ludzi nigdy nie słyszała o RLS. Nawet większość lekarzy była w niewiedzy.
Wiele osób dowiedziało się o zespole niespokojnych nóg z telewizyjnych reklam leków, które leczą RLS. Czy zatem zespół niespokojnych nóg to tylko "wymyślona" choroba?
"Pomimo banalnie brzmiącej nazwy, jest to bardzo prawdziwe zaburzenie" - mówi dr Mark Buchfuhrer, znany w całym kraju ekspert od zespołu niespokojnych nóg, który w ciągu ostatnich 15 lat leczył setki osób z tym schorzeniem.
RLS po raz pierwszy pojawił się w literaturze medycznej w 1945 roku. Ostatni rozgłos podniósł jej rangę, ale "zespół niespokojnych nóg istnieje od wieków", mówi Georgianna Bell, dyrektor wykonawczy Restless Legs Syndrome Foundation (www.rls.org). Opisy tego zaburzenia pochodzą już z końca 1600 roku z pism lekarza Sir Thomasa Willisa.
Podczas gdy 8% do 10% Amerykanów ma pewne objawy RLS, "około 3% dorosłych ma zespół niespokojnych nóg, który wpływa na jakość ich życia na tyle, by szukać leczenia", mówi Bell.
Zespół niespokojnych nóg: Czasami podstępne objawy
Objawy zespołu niespokojnych nóg są bardzo zróżnicowane. Często osoby cierpiące na RLS mają trudności z opisaniem swoich objawów. Niektóre zwroty, których ludzie używają, aby wyjaśnić dziwne uczucia w nogach to:
-
Czołganie się
-
Swędzenie
-
Ciągnięcie
-
Rysowanie
-
Pełzakowate
-
Szok elektryczny
-
Mrówki maszerujące w moich nogach
-
Woda sodowa w żyłach
Wszystkie osoby cierpiące na zespół niespokojnych nóg łączy jedna wspólna cecha: dyskomfort w nogach, który zaczyna się w spoczynku i poprawia się wraz z ruchem. Lekarze rozpoznają zespół niespokojnych nóg, gdy występują następujące objawy:
-
Potrzeba poruszania kończynami (z lub bez odczuć typu "pełzanie")
-
Pogorszenie w spoczynku
-
Poprawa dzięki aktywności
-
Pogorszenie wieczorem lub w nocy
Objawy zespołu niespokojnych nóg mogą wahać się od "ledwo zauważalnych do prawie obezwładniających", według Buchfuhrera. Niektórzy ludzie mają niewielkie objawy i nie mają problemów ze snem. Najbardziej dotknięte cierpią prawie stały dyskomfort lub ból przez lata, jeśli nie są leczone.
Osoby z zespołem niespokojnych nóg zazwyczaj przychodzą do lekarza skarżąc się na bezsenność lub zmęczenie. Często "ich sen jest dość zakłócony" - mówi Buchfuhrer. Chroniczne zmęczenie spowodowane zespołem niespokojnych nóg może powodować inne problemy:
-
Obniżenie koncentracji i pamięci
-
Spadek motywacji i napędu
-
Lęk
-
Depresja
"Osoby z umiarkowanym lub ciężkim zespołem niespokojnych nóg mogą stać się całkowicie niepełnosprawne" - mówi Buchfuhrer. W najcięższych przypadkach, dodaje, "nie mogą usiąść do pracy. Jedzą śniadanie chodząc po pokoju". Wielu unika filmów, wycieczek samochodowych czy podróży samolotem, wiedząc, że ich objawy mogą sprawić, że dana czynność będzie nie do zniesienia.
Na szczęście zespół niespokojnych nóg nie prowadzi do innych schorzeń neurologicznych, takich jak choroba Parkinsona czy neuropatia. Jednak "jest to zaburzenie postępujące, które u większości ludzi pogarsza się z czasem" - mówi Buchfuhrer.
Większość osób z zespołem niespokojnych nóg ma również okresowe zaburzenia ruchu kończyn. W tym stanie, mimowolne drgawki rąk i nóg zakłócają sen. Zaburzenia okresowych ruchów kończyn mogą przyczynić się do przewlekłego zmęczenia w RLS.
Zespół niespokojnych nóg: What Causes It?
Eksperci nie są pewni, co powoduje zespół niespokojnych nóg. Według dr Jamesa Connora, wybitnego profesora i wiceprzewodniczącego Wydziału Neurochirurgii na Penn State University, nowe badania pokazują jednak, że żelazo odgrywa kluczową rolę.
Skany rezonansu magnetycznego (MRI) i badania tkanki mózgowej zmarłych pacjentów z zespołem niespokojnych nóg wykazują zmniejszoną ilość żelaza w ich mózgach w porównaniu z mózgami pacjentów bez zespołu niespokojnych nóg. To zdarza się nawet kiedy poziom żelaza we krwi jest w porządku.
"Wiele osób z zespołem niespokojnych nóg ma 'niedobór żelaza w mózgu', nawet jeśli poziom żelaza w całym ciele jest w normie" - mówi Connor.
Naukowcy wiedzą również, że dopamina jest kluczowym graczem w zespole niespokojnych nóg. Dopamina, neuroprzekaźnik, przekazuje wiadomości między komórkami nerwowymi w mózgu.
U osób z RLS, "wydaje się, że wychwytywanie żelaza do komórek [nerwowych] w mózgu, które wytwarzają dopaminę, jest utrudnione", mówi Connor. To może prowadzić do zmniejszenia funkcji tych komórek nerwowych, w tym zdolności do wytwarzania dopaminy, dodaje.
Zaburzenie to występuje w rodzinach, a u około połowy osób cierpiących na zespół niespokojnych nóg występują również członkowie rodziny dotknięci tą chorobą.
Większość przypadków zespołu niespokojnych nóg jest niewyjaśniona, lub "idiopatyczna". Czasami RLS jest związany z innymi stanami chorobowymi:
-
Niedobór żelaza
-
Choroba nerek wymagająca dializ
-
Cukrzyca
-
Choroba Parkinsona
-
Ciąża
Leczenie tych stanów, jeśli występują, może poprawić objawy zespołu niespokojnych nóg.
Zespół niespokojnych nóg: Nowe metody leczenia przynoszą ulgę
W 2005 roku FDA zatwierdziła Requip (ropinirol) do leczenia zespołu niespokojnych nóg o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego. Requip jest pierwszym zatwierdzonym przez FDA lekiem na RLS. W 2006 roku zatwierdzony został również Mirapex (pramipeksol). Neupro (rotigotyna) został zatwierdzony w 2012 roku.
Leki te działają podobnie jak dopamina. Przyczepiają się do nerwów i zmieniają sposób, w jaki "rozmawiają" ze sobą. W badaniach klinicznych, leki te złagodziły objawy zespołu niespokojnych nóg u około 75% osób. Oba leki zapobiegały również nawrotom podczas długotrwałego stosowania.
Wykazano, że wiele innych leków pomaga osobom z zespołem niespokojnych nóg. Lekarze często stosują kombinacje leków, aby uzyskać kontrolę nad RLS.
Leki dopaminopodobne
Leki te działają jak dopamina, podobnie jak te wymienione powyżej. Dopaminopodobne leki ogólnie działają najlepiej w zmniejszaniu objawów zespołu niespokojnych nóg. Obejmują one:
-
Bromokryptyna
-
Lewodopa
-
Pergolid
Nudności to najczęstszy efekt uboczny leków dopaminopodobnych. Innym potencjalnym problemem jest to, że leki te, przyjmowane często, mogą w rzeczywistości pogorszyć objawy zespołu niespokojnych nóg. Problem ten, nazywany "augmentacją", występuje częściej w przypadku lewodopy niż nowszych leków.
Inne leki na zespół niespokojnych nóg
Kilka innych rodzajów leków wykazało korzyści dla RLS. Działają one w różny sposób, aby "uspokoić" aktywność nerwów:
-
Leki przeciwpadaczkowe, takie jak gabapentyna (Neurontin, Horizant)
-
Opiatowe leki przeciwbólowe, takie jak hydrokodon, propoksyfen lub tramadol
-
"Leki uspokajająco-hipnotyczne", takie jak klonazepam lub zolpidem.
Zespół niespokojnych nóg często nawraca, nawet po rozpoczęciu skutecznego leczenia. "To, co jest bardzo interesujące i dziwne w leczeniu [RLS], to stale zmieniający się krajobraz" - mówi Bell. "To, co działa dla ciebie, może nie działać dla kogoś innego, a to, co działa dla ciebie teraz, może nie działać dla ciebie za rok".
Walt Kolakowski, lat 60, dobrze to rozumie. Przez 30 lat, próbował wielu metod leczenia jego zespołu niespokojnych nóg. Dla Walta, leki podobne do dopaminy działały - ale powodowały zbyt wiele skutków ubocznych. Doświadczył klasycznych objawów i progresji ciężkiego zespołu niespokojnych nóg. Obecnie jego objawy są "nieco kontrolowane" dzięki gabapentynie i hydrokodonowi.
Na szczęście większość osób z zespołem niespokojnych nóg radzi sobie bardzo dobrze, mówi Buchfuhrer. Dla wielu z nich, mówi, nowe leki dopaminopodobne są "wybawieniem". Z jego doświadczenia wynika, że "95% ludzi może uwolnić się od objawów zespołu niespokojnych nóg w 95% przypadków", stosując jakąś kombinację terapii. Żegnajcie nocne spacery, żegnajcie "pełzaki". Po znalezieniu schematu, który działa, dodaje, "to najszczęśliwsi pacjenci - to moja ulubiona choroba do leczenia".
