Zakrzepica i zator to zarówno skrzepy krwi, ale różnią się sposobem i miejscem powstawania. Oto co powinieneś wiedzieć o tych niebezpiecznych stanach.
Co to jest zakrzepica?
Zakrzepica występuje, gdy skrzep krwi (thrombus) tworzy się lokalnie w naczyniu krwionośnym i spowalnia lub blokuje przepływ krwi. Istnieją dwa rodzaje zakrzepicy:
Zakrzepica żylna występuje wtedy, gdy skrzep krwi blokuje żyłę. Żyły przenoszą krew z organizmu z powrotem do serca. Zakrzepica żył głębokich (DVT) jest najczęstszym typem. Zazwyczaj tworzy się w żyłach głębokich dolnej części nogi. Może jednak powstać również w żyłach uda, miednicy lub ramienia.
Zakrzepica tętnicza występuje wtedy, gdy skrzep krwi blokuje tętnicę. Tętnice przenoszą bogatą w tlen krew z serca do reszty ciała.
Zakrzepica tętnic występuje, gdy złogi tłuszczu i wapnia (płytka nazębna) gromadzą się na ścianach tętnic doprowadzających krew do serca. Gdy te złogi pogrubiają ściany tętnic, nazywa się to miażdżycą. Zgrubienie to spowalnia lub blokuje przepływ krwi i powoduje wzrost ciśnienia krwi. Jeśli blaszka miażdżycowa pęknie, może powstać skrzep krwi, który spowoduje atak serca. Jeśli zablokuje tętnice doprowadzające krew do mózgu, może spowodować udar.
Co to jest zator?
Zator to każda obca substancja, która przemieszcza się w krwiobiegu, aż do momentu zablokowania naczynia krwionośnego. Zator często powstaje, gdy skrzeplina lub jej fragment odrywa się od miejsca, w którym powstała i przemieszcza się do innego obszaru ciała.
Zator jest stanem zagrożenia życia i może powodować poważne komplikacje, takie jak udar mózgu (skrzep w mózgu) i zator płucny (skrzep lub blokada w płucach).
Istnieje wiele rodzajów zakrzepicy i zatorowości. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (VTE) to termin zbiorczy, którego lekarze używają w odniesieniu do zakrzepów krwi, które zaczynają się w żyłach, takich jak DVT. Najpoważniejszym powikłaniem tych zakrzepów jest zatorowość płucna (PE). Jest to sytuacja, w której skrzep przemieszcza się przez krwiobieg do płuc, gdzie może spowodować trwałe uszkodzenie.
DVT może przydarzyć się każdemu w każdym wieku. Ale zazwyczaj można im zapobiegać i leczyć, jeśli zostaną wcześnie wykryte. Może to również zapobiec powstaniu PE.
Kto jest narażony na zakrzepicę i zatorowość?
Zakrzepy krwi, takie jak DVT i PE, dotykają aż 900 000 osób rocznie w Stanach Zjednoczonych.
Czynniki ryzyka zakrzepicy i zatorowości obejmują:
-
Historia rodzinna zakrzepów krwi
-
Stosowanie kontroli urodzeń, zwłaszcza metod wykorzystujących estrogen
-
Ciąża
-
Uszkodzenie żyły, np. w wyniku operacji lub innego urazu
-
Brak ruchu przez dłuższy czas, np. po operacji lub podczas długiej podróży samolotem lub samochodem
-
Genetyczne zaburzenia krzepnięcia krwi
-
Centralny cewnik żylny
-
Starszy wiek, zwykle powyżej 60 lat
-
Palenie tytoniu
-
Otyłość
-
Warunki zdrowotne, takie jak rak, choroby serca, choroby płuc lub choroba Crohna
Jakie są objawy zakrzepicy i zatorowości?
Objawy są różne dla każdej osoby i zależą od tego, gdzie znajduje się skrzep i jak duży jest. Może się zdarzyć, że nie będziesz miał objawów. W rzeczywistości zdarza się to w około połowie przypadków.
Do typowych objawów DVT należą:
-
Ból
-
Obrzęk
-
Zaczerwienienie w okolicy
-
Tkliwość w dotyku
Jeśli to zauważysz, natychmiast powiedz o tym lekarzowi.
Objawy zakrzepicy tętnic mogą obejmować:
-
Osłabienie lub drętwienie po jednej stronie ciała
-
Nagła zmiana stanu psychicznego
-
Ból w klatce piersiowej
-
Widoczna zmiana koloru skóry
-
Chłodna w dotyku skóra w dotkniętym obszarze
W przypadku wystąpienia któregokolwiek z tych objawów należy zadzwonić pod numer 911 i uzyskać natychmiastową pomoc medyczną.
Jeśli masz PE, objawy mogą obejmować:
-
Trudności w oddychaniu
-
Szybkie i nieregularne bicie serca
-
Ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, który nasila się przy głębokim wdechu lub kaszlu
-
Wykrztuszanie krwi
-
Bardzo niskie ciśnienie krwi
-
Światłowstręt lub omdlenie
Zatorowość płucna stanowi zagrożenie dla życia. W przypadku wystąpienia tych objawów należy natychmiast skorzystać z pomocy medycznej.
Jak rozpoznać zakrzepicę lub zatorowość?
Jeśli lekarz podejrzewa zakrzepicę, najpierw przeprowadzi szczegółowe badanie przedmiotowe i wywiad. Lekarz wykona również badania obrazowe, które pomogą zlokalizować zakrzep, takie jak:
-
Zdjęcie rentgenowskie
-
Ultrasound
-
MRI
Lekarz może również zastosować badania krwi:
-
Morfologia krwi: Analizuje skład Twojej krwi, w tym płytki krwi biorące udział w krzepnięciu.
-
Test D-troponiny: Poszukiwanie białka zwanego D-troponiną, które pojawia się we krwi, gdy serce zostało uszkodzone, np. w przypadku ataku serca.
-
Test D-dimerów: Mierzy poziom białka we krwi zwanego D-dimerem. Wysoki poziom D-dimeru może oznaczać, że pacjent ma problemy z krzepnięciem krwi.
Badania te mogą pomóc lekarzowi określić, gdzie znajduje się skrzep i co mogło go spowodować. Pomoże to w opracowaniu odpowiedniego planu leczenia.
Zatorowość płucna jest trudna do zdiagnozowania, zwłaszcza jeśli cierpisz na choroby serca lub płuc. Testy diagnostyczne są podobne do zakrzepicy. Dodatkowe testy mogą obejmować:
-
RTG klatki piersiowej
-
Angiografia płucna TK
-
Skanowanie wentylacji-perfuzji
-
Angiogram płucny
Jakie są możliwości leczenia?
Wiele różnych rzeczy będzie miało wpływ na plan leczenia. Lekarz zwróci uwagę na:
-
Twój wiek
-
Ogólny stan zdrowia
-
Historia choroby
-
Jak bardzo jest Pan/Pani chory/a
-
Twoja tolerancja na niektóre leki, zabiegi lub terapie
-
Jeśli oczekuje się, że stan pacjenta ulegnie pogorszeniu
Opcje leczenia zakrzepicy i zatorowości mogą obejmować:
-
Leki rozrzedzające krew (antykoagulanty)
-
Cienkie rurki (cewniki) do poszerzenia uszkodzonych naczyń
-
Rurka z siatki drucianej (stent), która utrzymuje naczynie krwionośne w pozycji otwartej i zapobiega jego zamknięciu
-
Środki rozpuszczające skrzepy (trombolityki)
-
Chirurgia (trombektomia) w celu usunięcia skrzepu
-
Filtry do żyły głównej dolnej. Są to małe kawałki siatki umieszczane chirurgicznie nad skrzepem, aby zapobiec jego rozprzestrzenianiu się do serca lub płuc.
Jeśli zator spowodowany jest przez pęcherzyk powietrza, lekarz może zalecić zastosowanie komory hiperbarycznej. Jest to przezroczysta obudowa o długości pozwalającej na położenie się. Ciśnienie powietrza wewnątrz komory jest wyższe niż normalne ciśnienie powietrza na zewnątrz. Pomaga to w zmniejszeniu pęcherzyka powietrza wewnątrz ciała.
Możliwe komplikacje związane z zakrzepami krwi
Powikłania mogą obejmować:
-
Zatorowość płucna. Większy skrzep lub wiele skrzepów może zwiększyć ryzyko zgonu.
-
Zespół pofleksyjny. Występuje wtedy, gdy skrzep uszkadza żyłę i zmniejsza ogólny przepływ krwi do danego obszaru. Może to powodować ból nóg, obrzęk i przebarwienia.
-
Ryzyko krwawienia związane z lekami rozrzedzającymi krew, takimi jak warfaryna i heparyna
-
Udar mózgu
-
Zawał serca
Jakie są prognozy w przypadku zakrzepów krwi?
Jeśli masz zakrzepicę, taką jak DVT, rokowania są dobre. Objawy zwykle ustępują z czasem dzięki odpowiedniemu leczeniu, jak leki i zmiana stylu życia. Rozpuszczenie skrzepu może trwać od 3 do 6 miesięcy.
W przypadku zatorów, takich jak PE, to, jak dobrze wyzdrowiejesz, zależy od kilku rzeczy, takich jak:
-
Co spowodowało zator
-
Wielkość skrzepu
-
Czy skrzep krwi rozpuszcza się w czasie
Około 33% osób z DVT lub PE ma kolejny zakrzep w ciągu 10 lat. Nieleczona lub poważna DVT lub PE zabija do 100 000 osób rocznie w USA. 25% osób z PE umiera nagle, bez żadnych objawów.
Rzeczy, które możesz zrobić, aby zapobiec zakrzepom krwi
Trudno jest wykryć skrzep krwi w organizmie zanim się utworzy. Jednak można im zapobiegać. Kluczem do zapobieżenia przekształceniu się skrzepu w śmiertelny zator jest zmiana stylu życia.
Należy:
-
Pozostać aktywnym dzięki regularnym ćwiczeniom
-
Utrzymuj zdrową wagę
-
Stosuj zrównoważoną dietę
-
Rzucić palenie
Jeśli masz DVT, ważne jest, aby ściśle przestrzegać planu leczenia, aby nie dopuścić do rozwoju PE. Jeśli zauważysz oznaki i objawy zatoru, natychmiast zadzwoń pod numer 911 lub udaj się do najbliższego szpitala po pomoc medyczną.
