Lekarz i National Cancer Institute przyglądają się lękowi u pacjentów chorych na raka.
Lęk jest normalną reakcją na chorobę nowotworową. Lęk może być odczuwany podczas badań przesiewowych, oczekiwania na wyniki badań, otrzymania diagnozy raka, leczenia raka lub przewidywania nawrotu choroby nowotworowej. Lęk związany z chorobą nowotworową może zwiększać odczuwanie bólu, zaburzać zdolność do zasypiania, powodować nudności i wymioty oraz wpływać na jakość życia pacjenta (i jego rodziny). Jeśli normalny lęk przechodzi w nienormalnie wysoki poziom, staje się niezdolny do samodzielnego funkcjonowania lub wiąże się z nadmiernym lękiem czy zamartwianiem się, może uzasadniać samodzielne leczenie. W takim przypadku nieleczony lęk może być nawet związany z niższym wskaźnikiem przeżywalności w chorobie nowotworowej.
Osoby chore na raka zauważają, że ich poczucie lęku zwiększa się lub zmniejsza w różnych okresach. Pacjent może odczuwać większy niepokój, gdy nowotwór się rozprzestrzenia lub leczenie staje się bardziej intensywne. Poziom lęku odczuwanego przez jedną osobę chorą na raka może różnić się od poziomu lęku odczuwanego przez inną osobę. Większość pacjentów jest w stanie zmniejszyć swój niepokój, dowiadując się więcej o swoim raku i leczeniu, którego mogą się spodziewać. W przypadku niektórych pacjentów, zwłaszcza tych, którzy doświadczyli epizodów silnego lęku przed rozpoznaniem raka, uczucie lęku może stać się przytłaczające i przeszkadzać w leczeniu raka.
Intensywny lęk związany z leczeniem nowotworu jest bardziej prawdopodobny u pacjentów z zaburzeniami lękowymi lub depresją w wywiadzie oraz u pacjentów, którzy doświadczają tych stanów w momencie postawienia diagnozy. Lęk mogą odczuwać również pacjenci, którzy odczuwają silny ból, są niepełnosprawni, mają niewielu przyjaciół lub członków rodziny, którzy się nimi opiekują, mają raka, który nie odpowiada na leczenie, lub przeżyli poważny uraz fizyczny lub emocjonalny. Przerzuty do ośrodkowego układu nerwowego i guzy w płucach mogą powodować problemy fizyczne, które wywołują lęk. Wiele leków i terapii przeciwnowotworowych może nasilać uczucie lęku.
W przeciwieństwie do tego, czego można by się spodziewać, pacjenci z zaawansowaną chorobą nowotworową odczuwają lęk nie z powodu strachu przed śmiercią, ale częściej z powodu strachu przed niekontrolowanym bólem, pozostawaniem samemu sobie lub zależnością od innych. Wiele z tych czynników można złagodzić dzięki leczeniu.
Opis i przyczyny
Niektórzy ludzie mogą już doświadczać w swoim życiu silnego lęku z powodu sytuacji niezwiązanych z chorobą nowotworową. Te stany lękowe mogą nawracać lub nasilać się pod wpływem stresu związanego z diagnozą nowotworu. Pacjenci mogą doświadczać skrajnego lęku, nie być w stanie przyswoić informacji przekazywanych im przez opiekunów lub nie być w stanie kontynuować leczenia. W celu zaplanowania leczenia lęku u pacjenta, lekarz może zadać następujące pytania dotyczące objawów pacjenta:
-
Czy od czasu rozpoznania lub leczenia nowotworu wystąpiły u Pana/Pani którekolwiek z poniższych objawów? Kiedy występują te objawy (np. ile dni przed leczeniem, w nocy, czy o jakiejś konkretnej porze) i jak długo trwają?
-
Czy czujesz się chwiejny, nerwowy lub zdenerwowany?
-
Czy czułeś/aś się spięty/a, przestraszony/a lub lękliwy/a?
-
Czy musiałeś unikać pewnych miejsc lub zajęć z powodu strachu?
-
Czy czułeś bicie lub przyspieszone bicie serca?
-
Czy miałeś problemy ze złapaniem oddechu, kiedy byłeś zdenerwowany?
-
Czy zdarzało Ci się nieuzasadnione pocenie się lub drżenie?
-
Czy czułeś węzeł w żołądku?
-
Czy miałeś/-aś wrażenie, że masz guzek w gardle?
-
Czy masz wrażenie, że się trzęsiesz?
-
Boisz się zamknąć oczy w nocy z obawy, że możesz umrzeć we śnie?
-
Czy martwisz się o kolejne badania diagnostyczne lub ich wyniki z wielotygodniowym wyprzedzeniem?
-
Czy nagle pojawił się u Ciebie lęk przed utratą kontroli lub zwariowaniem?
-
Czy nagle pojawił się u Ciebie strach przed śmiercią?
-
Czy często martwisz się o to, kiedy ból powróci i jak bardzo będzie się nasilał?
-
Czy martwisz się o to, czy będziesz w stanie na czas otrzymać kolejną dawkę leku przeciwbólowego?
-
Czy spędzasz w łóżku więcej czasu niż powinieneś, ponieważ obawiasz się, że ból nasili się, jeśli wstaniesz lub poruszysz się?
-
Czy ostatnio byłeś/aś zdezorientowany/a lub zdezorientowana/y?
Zaburzenia lękowe obejmują: zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia paniczne, fobie, zaburzenia lękowe uogólnione i zaburzenia lękowe spowodowane innymi ogólnymi stanami chorobowymi.
Leczenie
Odróżnienie normalnych lęków związanych z chorobą nowotworową od nienormalnie nasilonych lęków, które można zaklasyfikować jako zaburzenia lękowe, może być trudne. Leczenie zależy od tego, w jaki sposób lęk wpływa na codzienne życie pacjenta. Lęk, który jest spowodowany bólem lub innym stanem chorobowym, określonym typem guza lub skutkiem ubocznym przyjmowania leków (np. sterydów), jest zwykle kontrolowany poprzez leczenie przyczyny. Często pomocna jest współpraca psychiatry z onkologiem w celu zdiagnozowania zaburzeń lękowych, jeśli takie występują, lub w celu ustalenia, czy chemioterapia lub inne leki mogą powodować objawy lękowe, a także w celu opracowania sposobów radzenia sobie z ich skutkami ubocznymi.
Leczenie lęku rozpoczyna się od zapewnienia pacjentowi odpowiednich informacji i wsparcia. Rozwijanie strategii radzenia sobie z lękiem, takich jak postrzeganie przez pacjenta choroby nowotworowej z perspektywy problemu do rozwiązania, uzyskanie wystarczającej ilości informacji, aby w pełni zrozumieć swoją chorobę i możliwości leczenia, a także wykorzystanie dostępnych zasobów i systemów wsparcia, może pomóc w złagodzeniu lęku. Pacjenci mogą skorzystać z innych metod leczenia lęku, takich jak: psychoterapia, terapia grupowa, terapia rodzinna, uczestnictwo w grupach samopomocy, hipnoza i techniki relaksacyjne, takie jak myślenie kierowane (forma skoncentrowanej koncentracji na obrazach mentalnych, pomagająca w radzeniu sobie ze stresem) lub biofeedback. Leki mogą być stosowane samodzielnie lub w połączeniu z tymi technikami. Pacjenci na ogół nie powinni unikać leków przeciwlękowych z obawy przed uzależnieniem. Lekarz poda im lek w ilości wystarczającej do złagodzenia objawów i będzie zmniejszał dawkę leku w miarę zmniejszania się objawów.
Czynności po leczeniu
Po zakończeniu leczenia nowotworu osoba, która przeżyła chorobę nowotworową, może stanąć w obliczu nowych obaw. Osoby, które przeżyły, mogą odczuwać niepokój, kiedy wracają do pracy i są pytane o przeżycia związane z chorobą nowotworową, lub kiedy stają w obliczu problemów związanych z ubezpieczeniem. Osoba, która przeżyła, może obawiać się kolejnych badań kontrolnych i diagnostycznych lub nawrotu choroby nowotworowej. Osoby, które przeżyły, mogą odczuwać lęk z powodu zmian w obrazie ciała, dysfunkcji seksualnych, problemów reprodukcyjnych lub stresu pourazowego. Programy dla osób, które przeżyły chorobę, grupy wsparcia, doradztwo i inne środki są dostępne, aby pomóc im przystosować się do życia po chorobie nowotworowej.
