Czy oglądanie egzekucji pomaga czy szkodzi?

Obserwacja śmierci

Napisane przez Kathy Bunch Z archiwum lekarza

2 kwietnia 2001 -- Pamela Belford czekała ponad pięć lat, aby zobaczyć jak umiera Dan Patrick Hauser.

Córka Belforda, Melanie Rodrigues, właśnie skończyła 21 lat, kiedy Hauser udusił ją na śmierć gołymi rękami w pokoju motelowym w Fort Walton Beach, Fla. w Nowy Rok 1995. Po tym dniu, Belford - obecnie 46-letnia bezrobotna - poświęciła większość swojego życia na to, aby mężczyzna otrzymał karę śmierci.

Belford i jej narzeczony wynajęli samochód, pojechali siedem godzin na Florydę i czekali w motelu przez trzy dni na apelacje przeciwników kary śmierci.

Jednak po tym, jak Belford w końcu mogła być świadkiem egzekucji Hausera - podczas której zabójca, przywiązany do noszy, ledwo drgnął i zmarł zaledwie kilka minut po podaniu mu śmiercionośnych środków - wyraziła niejasne poczucie niezadowolenia, zarówno dziennikarzom w tamtym czasie, jak i w wywiadzie sześć miesięcy później.

"To było jak uśpienie psa" - mówi Belford, opisując mało subtelną śmierć, która nie czuła się dla niej jak sprawiedliwość za brutalny sposób, w jaki zamordowano jej córkę. "To było po prostu zbyt humanitarne".

W ciągu ostatniej dekady tempo wykonywania egzekucji w Ameryce drastycznie wzrosło - w zeszłym roku odbyło się ich około 85. W związku z tym wzrosła liczba krewnych ofiar morderstw, którzy obserwowali, jak kara śmierci jest wymierzana skazanemu zabójcy bliskiej osoby.

Zaplanowana na 16 maja egzekucja zamachowca z Oklahoma City Timothy'ego McVeigha - pierwsza federalna egzekucja od ponad pokolenia - jawi się jako przełomowe wydarzenie w toczącej się kontrowersji: Czy bycie świadkiem śmierci mordercy pomaga krewnym ofiar w emocjonalnym odreagowaniu?

To ważne pytanie w sprawie McVeigha, ponieważ sama liczba potencjalnych świadków jest oszałamiająca. W wyniku wybuchu bomby w 1995 roku, który zniszczył budynek federalny im. Alfreda P. Murrah, zginęło 168 osób, a setki zostały ranne. W styczniu rząd wysłał listy do 1100 osób, które zostały ranne lub straciły krewnych, aby sprawdzić, czy są zainteresowane obserwowaniem, jak McVeigh - który zrzekł się wszelkich apelacji - wydaje ostatnie tchnienie.

Problemem jest po części przestrzeń. Przepisy federalne przewidują tylko osiem miejsc dla krewnych ofiar, co jest wyraźnie niewystarczające, aby obsłużyć zapotrzebowanie w przypadku Oklahoma City. Już teraz grupa ośmiu osób, które przeżyły zamach, współpracuje z prokuratorem amerykańskim w Oklahomie, aby zorganizować bezprecedensową transmisję telewizyjną z egzekucji w obwodzie zamkniętym.

Ale pytanie pozostaje: Czy patrzenie na śmierć McVeigha przyniesie ofiarom coś dobrego?

Mimo że od czasu przywrócenia kary śmierci w 1976 roku w Ameryce wykonano egzekucję na 697 osobach, nie przeprowadzono żadnych poważnych badań na temat emocjonalnego wpływu bycia świadkiem egzekucji na krewnych lub bliskich.

Gdy wiele stanów przywróciło i rozszerzyło stosowanie kary śmierci, niektórzy wybrani urzędnicy byli wyraźnie zmotywowani przekonaniem, że bycie świadkiem egzekucji w rzeczywistości zapewni ocalałym i bliskim poczucie zamknięcia.

To był główny argument, który Brooks Douglass z Oklahomy przedstawił na poparcie takiego ustawodawstwa na początku lat 80-tych. Douglass, obecnie senator stanowy, miał przejmującą motywację, kiedy pisał prawo stanowe, które daje członkom rodzin ofiar prawo do bycia świadkami egzekucji: Oboje jego rodzice zostali zamordowani.

"Nie szukam odwetu ani odpłaty, będąc świadkiem egzekucji człowieka, który zabił moich rodziców" - napisał wtedy. "To jest zamknięcie. Zamknięcie epoki mojego życia, do której nigdy nie zdecydowałem się wejść. Zamknięcie lat gniewu i nienawiści".

Zwolennicy tzw. prawa do wglądu, które zostało wprowadzone w większości stanów, w których obowiązuje kara śmierci, twierdzą, że nadanie krewnym ofiar roli w procesie karania śmiercią daje im poczucie celu i poczucie, że reprezentują ofiarę w procesie.

Niektórzy eksperci wątpią jednak, by oglądanie egzekucji było rzeczywiście pomocne dla bliskich.

Sidney Weissman, psychiatra z Veterans Health Administration pod Chicago, twierdzi, że choć oglądanie egzekucji daje krewnym poczucie odpłaty za zabójstwo, to nie pomaga zbytnio, jeśli w ogóle, w radzeniu sobie ze stratą bliskiej osoby.

"To naprawdę nie przynosi ukojenia i nie rozwiązuje problemu pustki w twoim życiu" - mówi Weissman. "Bardziej krytyczną kwestią jest to, co ta osoba dla mnie znaczyła i jak organizuję swoje życie pod jej nieobecność".

Michael Lawrence Goodwin, obrońca z Louisville, Ky.-z siedzibą w Louisville, który sprzeciwia się karze śmierci, jest autorem jednego z niewielu artykułów badających tę kwestię. Pisząc w Journal of Family Law w 1997 roku, argumentował stanowczo, że większość krewnych nie osiąga poczucia zamknięcia, którego szukają i że bycie świadkiem egzekucji może stworzyć więcej problemów dla bliskich niż rozwiązać.

Zauważa on, że jednym z problemów z prawem do wglądu jest to, że większość spraw o morderstwo ciągnie się latami lub nawet dekadami, często nie kończąc się egzekucją. Krewni są w ten sposób pozbawieni możliwości kontynuowania życia.

Goodwin mówi, że nawet gdy skazany zabójca zostanie stracony, to i tak mogą pojawić się problemy dla tych, którzy to obserwują.

"Nigdy nie rozmawiałem z nikim ani nie słyszałem żadnych komentarzy od nikogo, kto zyskał jakiś rodzaj spokoju lub poczucie satysfakcji po obejrzeniu egzekucji" - mówi Goodwin lekarzowi.

Z jego doświadczenia wynika, że widzowie "nigdy nie czuli niczego poza pewnym rodzajem zemsty -- uczuciem 'Chciałbym, żeby cierpiał dłużej'."

Rzeczywiście, ponieważ coraz więcej egzekucji przeprowadza się za pomocą śmiertelnego zastrzyku, postrzeganego przez wielu jako bardziej humanitarny niż krzesło elektryczne czy komora gazowa, niektórym krewnym trudno jest pogodzić stosunkowo spokojnie wyglądające śmierci morderców z brutalnym sposobem, w jaki zginęli ich bliscy.

Belford ze swojej strony mówi, że wiedziała, że egzekucja Hausera nie przywróci jej córki. Ale poparła ją, aby mieć pewność, że nigdy nie skrzywdzi on cudzego dziecka.

Na Florydzie jednak skazani mordercy mają do wyboru śmierć przez śmiertelny zastrzyk lub na krześle elektrycznym, co zdaniem Belforda słusznie należy do rodziny ofiary.

"Moja córka nie miała wyboru co do sposobu, w jaki zginęła" - mówi Belford. "Była moim jedynym dzieckiem. On zabrał mi moje dziecko".

Kathy Bunch jest niezależną pisarką w Filadelfii.