Porozmawiaj o śmierci

Znajdowanie właściwych słów.

Z archiwum lekarza

3 lipca 2000 -- Rozmowa o śmierci zbliżała się wielkimi krokami, a słowa czekały na wypowiedzenie. Roberta, przez całe życie poszukująca duchowości, śpiewaczka operowa i wyrazista, emocjonalnie świadoma kobieta, umierała na raka w wieku 76 lat. Czy chciałaby porozmawiać z kapelanem hospicjum? Zgodziła się. Kapelan, Heather Certik, przybył, ale Roberta odwróciła się.

"Miałem wrażenie, że przyjście Heather uświadomiło matce, że być może jej czas dobiega końca" - mówi Michael Messer, syn Roberty, który przeniósł się do San Francisco, by opiekować się matką przed jej śmiercią jesienią ubiegłego roku. "Myślę, że nie chciała się z tym zmierzyć. Nie była gotowa, by odejść".

Do rozmowy nigdy nie doszło, z nikim. "Chciałem z nią porozmawiać o śmierci, ale zawsze było to uczucie nadziei, że jej się uda" - mówi Messer.

Rozmowa o śmierci pod koniec życia jest trudną, niezręczną propozycją zarówno dla umierającej osoby, jak i dla członków rodziny. Każdy z nich może mieć różne powody, aby milczeć lub mówić. Niektórzy członkowie rodziny nie mówią nic z obawy, że powiedzą coś niewłaściwego. Albo osoba umierająca nie mówi nic z powodu przesądów, że przyznanie się do śmierci przyspiesza ją. Członkowie rodziny często chcą chronić swój żal przed umierającym, podczas gdy umierający podobnie chce chronić członków rodziny.

Nic więc dziwnego, że jeden na czterech Amerykanów w wieku powyżej 45 lat, którzy wzięli udział w ankiecie telefonicznej przeprowadzonej w 1999 roku przez National Hospice Foundation, powiedział, że nie poruszyłby kwestii związanych ze śmiercią swojego rodzica - nawet jeśli rodzic był śmiertelnie chory i zostało mu mniej niż sześć miesięcy życia. Jednak ci, którzy pracują w dziedzinie śmierci i umierania podkreślają, że uznanie końca życia i pożegnanie, w jakiejkolwiek formie, jest emocjonalnym, a nawet fizycznym balsamem, zmniejszającym stres i depresję.

Przełamywanie lodów

"Komunikacja jest tym, co robią istoty ludzkie, nawet jeśli jest to tylko trzymanie kogoś za rękę" - mówi Steven J. Baumrucker, MD, zastępca redaktora naczelnego American Journal of Hospice and Palliative Care. Baumrucker apeluje, by mówić głośno, pytać, jakiej opieki życzyłaby sobie umierająca osoba, mówić to, co zawsze chciało się powiedzieć. Często istnieje potrzeba zajęcia się sprawami duchowymi, mówi, wspominając mężczyznę z rakiem wątroby, który był w szoku, dopóki nie został ochrzczony trzy dni przed śmiercią. Nieporozumienia rodzinne również mogą być naglące. "Po śmierci członków rodziny to nie jest dobry czas, aby próbować się z nimi pojednać", mówi.

Ale jak zacząć? Ks. Ronald Purkey, dyrektor wykonawczy Hospicjum Hope w Rochester, Ind. mówi, że pierwszym krokiem jest dowiedzieć się, co myśli umierający. "Pytam, jak myślisz, co się stanie z twoją chorobą?", mówi. Jeśli pacjent odpowie: "Z każdym dniem będzie lepiej", jak to ostatnio zrobił jeden ze śmiertelnie chorych pacjentów Purkey'a, to prawdopodobnie szanse na rozmowę w tym momencie są niewielkie. Jednak w miarę zbliżania się śmierci, bariery zwykle pękają, mówi.

Pacjentom i rodzinom daje popularną broszurę Gone From My Sight autorstwa Barbary Karnes, która nakreśla emocjonalne i fizyczne zmiany, jakie zachodzą, gdy osoba zbliża się do śmierci. "Kiedy ludzie po raz pierwszy chorują, chcą zadbać o członków rodziny", mówi Purkey. "Im bardziej zbliżają się do śmierci, tym bardziej są introspektywni". Jest to często okazja do sensownej dyskusji. "Możesz zwrócić się do danej osoby i powiedzieć: 'Jak myślisz, jak sobie teraz radzisz?' " mówi Connie Borden, RN, dyrektor wykonawczy Hospice by the Bay w San Francisco. "Jeśli odpowiedź brzmi: 'Nie radzę sobie zbyt dobrze', osoba szuka okazji do rozmowy. Nie uciszaj tej osoby. Spróbuj zapytać: 'Czy jest coś, co chcesz mi powiedzieć?'"

Winding Down

Zdarzają się momenty zaskakującej dosadności. Elinor Sheldon, siostrzenica Roberty, powiedziała ciotce, że ktoś z rodziny zamierza kupić Robercie nową piżamę. Odpowiedź Roberty: "Może mi kupić piżamę, w której będę skremowana".

Gdy zbliża się śmierć, słowa stają się mniej ważne, według pracowników hospicjum; dotyk i cisza stają się bardziej znaczące. Dla rodziny Roberty muzyka pozostawała istotna. Sheldon próbował porozmawiać z Robertą o różnicach, które mieli, ale został odrzucony. W końcu udało się jej przeprowadzić rozmowę, śpiewając "Amazing Grace" ciotce, która leżała w łóżku, bliska śmierci. "Nie byłam pewna, czy mogę to zrobić, ale zrobiłam to" - mówi. "Czułam, że ona mnie słyszy. Ścisnęła mi rękę".

Jane Meredith Adams pisała dla Doctor, Health, The Boston Globe i innych publikacji. Mieszka w San Francisco.