Ta starożytna cecha może wspomagać naszą odporność i zmniejszać stres.
Dlaczego się śmiejemy?
Nie ma się z czego śmiać
Jeanie Lerche Davis Reviewed by Brunilda Nazario, MD Z archiwum lekarza
Niezależnie od tego, czy prychasz, chichoczesz, czy masz dziki, dziwny chichot, masz "odcisk śmiechu", osobisty podpis, który jest zbyt, zbyt tobą.
Śmiech jest dla ludzi czymś tak podstawowym, że ledwo go zauważamy - chyba, że całkowicie nas cieszy lub absolutnie denerwuje.
Śmiech ma jednak moc - potrafi ożywić to, co nudne, dodać powagi codziennemu bla-bla-bla. Śmiech niesie ze sobą takie więzi społeczne, że jest rytuałem godowym, sposobem na nawiązanie więzi. Badania sugerują, że śmiech może poprawić nasze zdrowie.
Nasz aż nazbyt ludzki śmiech odróżnia nas - i naszych bliskich kuzynów, naczelnych - od wszystkich innych gatunków zamieszkujących naszą planetę, mówi dr Robert R. Provine, neurobiolog behawioralny z Uniwersytetu Maryland w Baltimore.
"Pomyśl o tym następnym razem, gdy będziesz spacerował po lesie, słuchając dziwnych krzyków i nawoływań żyjących tam stworzeń: Kiedy się śmiejesz, stworzenia te słyszą dźwięki, które są tak samo dziwne i tak samo charakterystyczne dla naszego własnego gatunku" - pisze w swojej książce Laughter: A Scientific Investigation.
No Laughing Matter
Provine spędził dekadę na badaniu śmiechu. Jest to najlepszy sposób na zrozumienie ludzkiego zachowania, mówi lekarzowi. "Śmiech to mechanizm, który mają wszyscy; śmiech jest częścią uniwersalnego ludzkiego słownictwa. Istnieją tysiące języków, setki tysięcy dialektów, ale wszyscy mówią śmiechem w całkiem podobny sposób."
Każdy człowiek ma zdolność do śmiechu. Dzieci urodzone jako głuche i niewidome są zdolne do śmiechu. Niemowlęta śmieją się na długo przed nabyciem mowy. Nawet małpy mają formę śmiechu "pantoflowego".
Śmiech jest prymitywny, jest nieświadomą wokalizacją, mówi Provine. "W śmiechu emitujemy dźwięki i wyrażamy emocje, które pochodzą z głębi naszej biologicznej istoty -- chrząknięcia i cackania z naszej zwierzęcej nieświadomości" - pisze.
Czy wydaje Ci się, że śmiejesz się bardziej niż inni? Jak wyjaśnia, jest to prawdopodobnie uwarunkowane genetycznie.
Rozważmy tę historię: Jeden zestaw "chichoczących bliźniaków", rozdzielonych po urodzeniu, został ponownie połączony dopiero po 40 latach.
"Dopóki się nie spotkały, żadna z tych wyjątkowo szczęśliwych pań nie znała nikogo, kto śmiałby się tak bardzo jak ona" - relacjonuje Provine. "A jednak obie były wychowywane przez rodziców adopcyjnych, których opisywały jako niedemonizujących i ponurych. Te radosne bliźniaczki prawdopodobnie odziedziczyły pewne aspekty ich dźwięku i wzoru śmiechu, gotowość do śmiechu, a może nawet gust w dziedzinie humoru."
Połączenie płci
Ponieważ śmiech jest w dużej mierze spontaniczny i nieocenzurowany, stanowi potężną sondę w relacjach społecznych, pisze Provine. Śmiech może sprawić, że ludzie wydają się ciepli lub autorytarni, chętni do współpracy lub nieskuteczni, albo po prostu obleśni.
Łaskotanie od dawna było wyzwalaczem wywołującym śmiech, co wiedzieli nawet starożytni - mówi Provine. Łaskotanie samo w sobie jest ciekawym zjawiskiem, podkreśla. Kiedy rodzice łaskoczą niemowlę lub dziecko, ma to na celu wywołanie śmiechu.
W rzeczywistości łaskotanie jest takim samym zachowaniem, jak szorstka zabawa małp. "Z wyjątkiem tego, że kiedy małpy się śmieją, jest to raczej dźwięk typu pant-pant-pant niż ha-ha-ha" - zauważa.
Wśród dorosłych łaskotki są ważną częścią gry wstępnej. "Wspomnij o łaskotkach, a ludzie mogą mieć obraz bycia przytrzymywanym przez starszego brata. Zapominają jednak, że łaskotanie jest również częścią szorstkiej gry wstępnej w worku". Cóż, łagodniejsza forma łaskotania z pewnością jest, wyjaśnia.
Provine badał męskie i żeńskie wzorce śmiechu. W jednej z serii "miejskich safari" postanowił zbadać ludzi w ich naturalnym środowisku, jakim są centra handlowe, chodniki miejskie i uniwersytecki związek studentów - dokumentując 1200 epizodów śmiechu.
Jego wnioski: Mówcy śmieją się bardziej niż ich publiczność - o 46% więcej. Efekt ten był jeszcze bardziej uderzający, gdy mówcami były kobiety. Śmiały się one o 126% częściej niż faceci, z którymi rozmawiały.
"Kobiety mówcy to entuzjastyczne śmieszki, niezależnie od tego, kim jest ich publiczność" - pisze Provine. "Męscy mówcy są bardziej wybredni, śmiejąc się bardziej, gdy rozmawiają ze swoimi męskimi przyjaciółmi niż z publicznością złożoną z kobiet. Najmniejszy śmiech mówcy występował, gdy mężczyźni rozmawiali z kobietami."
Społeczny aspekt śmiechu był uderzający, mówi. Ludzie śmiali się około 30 razy częściej, gdy byli w pobliżu innych osób, niż gdy byli sami. Porównaj to z innymi interakcjami społecznymi: Ludzie uśmiechali się ponad sześć razy częściej i rozmawiali ponad cztery razy częściej w sytuacjach społecznych niż samotnych.
Podobnie jak small talk, śmiech odgrywa nieco podobną rolę w budowaniu więzi społecznych, utrwalaniu przyjaźni i przyciąganiu ludzi do fałdy. Możesz zdefiniować "przyjaciół" i "członków grupy" jako tych, z którymi się śmiejesz.
Ale co sprawia, że się śmiejemy? "W naszym badaniu nie udało się odkryć Matki Wszystkich Dowcipów ani nawet jej najbliższych krewnych" - pisze. "W rzeczywistości większość śmiechu nie następowała po czymś przypominającym żart, opowiadanie lub inną formalną próbę humoru".
Większość śmiechu dotyczy zabawnych relacji między ludźmi, mówi. "Śmiech nie polega na żartach. Jeśli zwracasz uwagę na codzienne życie, śmiejesz się" - mówi lekarzowi.
Laugh Yourself to Better Health?
Wiele osób twierdzi, że śmiech niesie ze sobą korzyści zdrowotne, że reprezentuje wszystkie pozytywne emocje, które równoważą wrogość - co powinno mieć pozytywny wpływ na układ odpornościowy.
Provine mówi, że jest bardziej sceptyczny niż większość - przyznaje, że wśród aktywistów zdrowotnych jest tak mile widziany jak skunks na pikniku. Większość badań jest bardzo ograniczona, mówi.
Idea, że śmiech jest terapeutyczny, została spopularyzowana przez Normana Cousinsa w jego artykule z 1976 roku, opublikowanym w The New England Journal of Medicine i rozwiniętym w książkę. Cousins opisuje w nim swoje cierpienie z powodu bolesnej i zagrażającej życiu choroby zwyrodnieniowej (zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa) oraz swoje skuteczne samoleczenie za pomocą witaminy C, braci Marx i odcinków starego serialu telewizyjnego "Candid Camera".
To ma sens, że śmiech -- jak każda pozytywna aktywność -- może wpływać na ogólny stan zdrowia, przyznaje Provine. Ale śmiech jest w rzeczywistości bardzo gwałtowną czynnością. "Śmiech zwiększa tętno, ale czy podobne zmiany wywołałby krzyk lub śpiew? Być może jest coś unikalnego w śmiechu, ale te badania nie zostały jeszcze przeprowadzone."
Poczyniono małe kroki, aby udowodnić korzyści zdrowotne śmiechu, mówi Margaret Stuber, PhD, profesor psychiatrii i nauk biobehawioralnych na UCLA. Jest ona również współdyrektorem UCLA Jonsson Cancer Center's Rx Laughter, projektu non-profit poświęconego pomocy chorym poprzez humor oraz wspieraniu większej ilości badań naukowych nad śmiechem.
Stuber odkryła, że kiedy dzieci oglądały zabawne filmy -- podczas gdy ich ręce były w wodzie z lodem -- mogły lepiej tolerować ból, donosi. Dlaczego? Dzieci, które więcej się śmiały, oceniały to doświadczenie jako mniej nieprzyjemne. Miały też niższy poziom kortyzolu, hormonu stresu.
Niezdolni do śmiechu mogą uzyskać pomoc
W istocie, pomaganie ludziom w zmianie ich spojrzenia na życie może zmniejszyć niepokój, zredukować chroniczny stres - dodając śmiech do ich życia, mówi.
Rodzice mogą nauczyć swoje dzieci dostrzegać zabawne strony życia - po prostu sami je dostrzegając, mówi Stuber. Terapia może również pomóc w zmianie sposobu postrzegania życia.
"Zaczynamy składać kawałki układanki razem, zaczynając widzieć, że ludzie mogą być szkoleni, aby zobaczyć zabawną stronę rzeczy", mówi doktor. "Myślę, że chodzi o to, aby nauczyć się postrzegać sytuacje jako niezagrażające lub nie zawstydzające".
Jedno z badań wykazało, że ludzie, którzy są w stanie się śmiać -- zamiast być zawstydzeni lub źli w pewnych sytuacjach -- mają tendencję do mniejszej liczby ataków serca i lepszego ciśnienia krwi, mówi Stuber. "Kiedy coś się stało, jak kelner rozlewający wino na ich rękaw, ci, którzy się z tego śmiali, mieli mniejszą częstotliwość występowania drugich ataków serca" - mówi doktor.
"Jest coraz więcej dobrych badań prowadzonych na temat skutków śmiechu" - mówi Stuber.
Kiedyś psychoterapeuta, Stephan Wischerth prowadzi teraz nowojorski Klub Śmiechu. Jest to dokładnie to, co brzmi: ludzie spotykają się, aby się śmiać, aby stracić swoje lęki w zaraźliwym śmiechu. Wśród osób, które biorą udział w zajęciach: ktoś z rakiem w czwartym stadium, inna osoba ze zwyrodnieniową chorobą nerwów, ludzie, którzy są naprawdę zestresowani.
Zaraźliwość śmiechu to coś, co pomaga im się wzmocnić - mówi.
"Śmiech sprawia, że ludzie się śmieją", mówi Wischerth do lekarza. "Uważam, że naprawdę mamy wiele śmiechu po prostu zamrożone wewnątrz naszej klatki piersiowej, po prostu umiera, aby wydostać się na zewnątrz. Daję ludziom pozwolenie na głośny śmiech, bycie głupim, pozbycie się stresu. Odkrywają dla siebie, jak brać życie trochę mniej poważnie. Ludzie czują, że są nieustannie pod zaporą. Dlaczego by z tego nie żartować?"
Nawet "wymuszony śmiech" sprawia, że ludzie pękają, mówi Kim McIntyre, inna liderka Klubu Śmiechu w Getting Well Campus w Orlando. Jako część programu umysł/ciało/zdrowie, wysiłki McIntyre'a stymulują wewnętrzne dziecko, które zbyt często gubi się wraz z wiekiem.
"Dziewięćdziesiąt procent czasu, kiedy zaczynamy od wymuszonego śmiechu, ludzie zaczynają się śmiać", mówi lekarzowi. "Dość szybko pojawia się przytłaczająca ilość szczerego śmiechu. Twoje ucho to słyszy i zaczynasz się śmiać".
