Lekarze zaczynają uważać, że zaburzenia uwagi mogą występować równie często u dziewcząt, jak u chłopców.
Powoli zmniejsza się dysproporcja między płciami w ADHD
Skupienie się na kobiecie
Z archiwum lekarza
12 lutego 2001 r. - Becky Stanford uwielbiała gimnastykę, ale nie wytrwała w niej, ponieważ nie mogła doczekać się swojej kolejki. Miała trudności z przestrzeganiem sztywnych formatów, takich jak dzielenie i pisanie wypracowań. Miała problemy w szkole i z przyjaciółmi. Nawet nauczyciele szkółki niedzielnej obawiali się jej obecności na zajęciach.
"Byłam o wiele głośniejsza i bardziej energiczna niż moi rówieśnicy. Czasami to naprawdę przytłaczało ludzi" - mówi Stanford, która obecnie ma 28 lat i mieszka w Helena, Mont. "Trzeba było się naprawdę postarać, żeby zaprosić mnie na weekend lub na noc. Na nocnych spotkaniach to ja byłem wysyłany do innego pokoju, bo nie dawałem ludziom spać".
W wieku 13 lat u Stanford zdiagnozowano zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Jej brat już wcześniej szukał pomocy w leczeniu tej choroby, ale nawet u czujnych rodziców zaburzenie to nie było widoczne, ponieważ była dziewczynką.
Według Kathleen G. Nadeau, PhD, dyrektor Chesapeake Psychological Services w Silver Spring, Md., cztery do pięciu razy więcej chłopców niż dziewcząt jest kierowanych na badania w kierunku ADHD, ponieważ ich objawy są łatwiejsze do zauważenia. Chłopcy, jak mówi, mają tendencję do stwarzania więcej problemów dla swoich nauczycieli i mogą wydawać się bardziej nadpobudliwi. Dziewczęta z ADHD (lub ADD, jak to się nazywa, gdy nie ma problemu z nadpobudliwością) są mniej buntownicze i mają tendencję do bycia nieuważnymi. W rezultacie, jak mówi, wiele dziewcząt z niezdiagnozowanym ADHD jest uważanych za leniwe lub gapowate, podczas gdy w rzeczywistości mogą one po prostu nie otrzymywać pomocy, której potrzebują.
"Są tak dobre w ukrywaniu tego, maskowaniu i kompensowaniu, że wielu rodziców i nauczycieli nie wie, co się dzieje" - mówi doktor Nadeau.
Uważa się, że zaburzenie to występuje dwa do trzech razy częściej u chłopców niż u dziewcząt, ale wiele osób uważa, że liczby te są przekłamane. "Jest to znacznie bliższe proporcji jeden do jednego" - mówi dr Peter Jaksa, prezes Krajowego Stowarzyszenia Zaburzeń Uwagi i psycholog prowadzący prywatną praktykę na przedmieściach Chicago. "Ale dziewczynki zawsze były niedostatecznie diagnozowane, ponieważ trudniej je zauważyć".
"Dziewczynki wydają się lepiej funkcjonować w systemie. Mogą stać się pupilkami nauczycieli, a nauczyciele nie mają takich samych oczekiwań" - zgadza się matka Becky, Paula Stanford, LPC, która obecnie prowadzi w Oklahoma City poradnię diagnostyczną i doradczą dla dzieci i dorosłych z ADHD i trudnościami w nauce. "Dziewczynki mogą być czarujące, pyskate lub głupiutkie i nadal może to być słodkie. Kulturowy sposób patrzenia na kobiety ma z tym wiele wspólnego".
Według Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego ADHD jest najczęściej diagnozowanym zaburzeniem zachowania w dzieciństwie - szacuje się, że cierpi na nie od 3% do 5% populacji ogólnej. Objawy mogą obejmować nadpobudliwość, brak koncentracji uwagi i zachowania impulsywne. Osoby z tym zaburzeniem często są zdezorganizowane, nie potrafią wykonywać zadań i mają problemy z wykonywaniem więcej niż jednej instrukcji naraz. Objawy mogą pojawić się już w wieku 3 lat i zwykle są zauważalne do 7 roku życia.
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Harvarda i w Massachusetts General Hospital sugerują, że ADHD u dziewcząt, podobnie jak u chłopców, ma tendencję do występowania w rodzinach, ale ponieważ dziewczęta nie są tak skłonne do zachowań agresywnych, ich objawy mogą pozostać niezauważone. Dziewczęta częściej mają problemy z uwagą niż z destrukcyjnym zachowaniem, które mogą wykazywać chłopcy, mówi dr Joseph Biederman, który kierował badaniem opublikowanym w numerze American Journal of Psychiatry z lipca 2000 roku. Według niego prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń zachowania u dziewcząt jest o jedną trzecią niższe niż u chłopców.
"Dziewczynki zwykle mniej rzucają się w oczy, ponieważ są mniej destrukcyjne" - mówi Biederman, profesor psychiatrii w Harvard Medical School i szef psychofarmakologii dziecięcej w Massachusetts General. "Jeśli jesteś dziewczyną, siedzisz z tyłu sali i uśmiechasz się, nikt nie zwróci na ciebie uwagi".
Nadpobudliwość u dziewcząt często objawia się w sposób werbalny, a nie fizyczny, co Nadeau określa mianem "zjawiska Chatty Kathy". Są to dziewczęta, które rozmawiają z tyłu klasy i są bardzo towarzyskie, ale często nie diagnozuje się u nich ADHD.
Około połowa nieuważnych dzieci z ADHD jest pomijana ze względu na swoją płeć, mówi Nadeau, współredaktor ADDvance Magazine, publikacji dla kobiet i dziewcząt z ADD lub ADHD. "Nieuważny chłopiec będzie bardziej oczywisty. Siedzi tam i rysuje samoloty lub patrzy przez okno" - mówi. "Wiele dziewcząt powie Ci, że nauczyły się patrzeć na nauczyciela, kiedy marzą, bo dzięki temu nie będą miały kłopotów. Wiele z tych zachowań, zgodnych z oczekiwaniami nauczyciela, maskuje problem".
Wytyczne dotyczące badań przesiewowych w kierunku ADHD "opierają się głównie na nadpobudliwości u młodych chłopców. To właśnie te dzieci sprawiały najwięcej problemów. To one najbardziej przeszkadzały. To kwestia skrzypiącego koła" - mówi Jaksa.
W przeciwieństwie do chłopców, u których objawy zmniejszają się w okresie dojrzewania, u dziewcząt objawy często nasilają się w tym czasie zmian hormonalnych, mówi Nadeau. Według Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego kryteria diagnozowania ADHD wymagają jednak, aby objawy pojawiły się przed 7 rokiem życia.
"Potrzebujemy lepszych kryteriów" - mówi Jaksa. "Potrzebujemy bardziej realistycznych metod diagnostycznych, które uwzględnią to, co dzieje się z dziewczętami".
Nie wszyscy się z tym zgadzają. Biederman uważa, że wytyczne dotyczące diagnozowania są właściwe. Jego zdaniem lepsza edukacja w zakresie rozpoznawania nieuważnego ADHD i kierowania dziewcząt na diagnozę pomogłaby w rozwiązaniu problemu różnicy między płciami.
"Problem polega na położeniu większego nacisku na klinicystów i wychowawców, aby nie polegali wyłącznie na agresji w celu rozpoznania ADHD" - mówi Biederman. "ADHD u dziewcząt może nie być tak powszechnie opisywane".
Należy również wziąć pod uwagę, że najczęściej stosowanym lekiem w leczeniu ADHD jest metylofenidat (Ritalin), jednak większość badań przeprowadzono na mężczyznach i chłopcach. W jednym z najnowszych badań, opublikowanym w internetowym wydaniu Journal of Neuroscience z 12 stycznia 2001 r., wzięło udział 11 mężczyzn. W badaniu tym naukowcy z Brookhaven National Laboratory w Upton, N.Y., oraz University of New York at Stony Brook stwierdzili, że Ritalin wzmacnia uwalnianie dopaminy w mózgu i spekulowali, że może to poprawić koncentrację uwagi i zmniejszyć rozproszenie uwagi. Zauważyli oni jednak, że ich testy zostały przeprowadzone na zdrowych dorosłych mężczyznach, którzy byli badani w warunkach "bezstresowych", i stwierdzili, że potrzebne są dalsze badania.
Trwają kolejne badania, które mają wskazać podobieństwa i różnice w objawach między chłopcami i dziewczętami. Według Nadeau nieleczone ADHD może prowadzić do depresji, braku poczucia własnej wartości, problemów emocjonalnych i szkolnych, w tym eksperymentowania z narkotykami i wcześniejszych kontaktów seksualnych u dziewcząt. Wiele dzieci z tym zaburzeniem jest aktywnych fizycznie i bardziej podatnych na urazy. Po osiągnięciu dorosłości niezdiagnozowane kobiety z ADHD często mają problemy z organizacją i byciem konsekwentnymi rodzicami, podobnie jak mężczyźni z ADHD, mówi Nadeau.
"Wiele rzeczy się dzieje i nie rozumieją dlaczego", mówi Nadeau, która jest autorką kilku książek, w tym Understanding Girls with ADHD. "Wszyscy po prostu je obwiniają. Istnieje ogromna szkoda psychologiczna".
Becky Stanford mówi, że przez większość okresu dojrzewania czuła się niezrozumiana. Mówi, że gdyby zdiagnozowano ją wcześniej, mogłaby otrzymać leczenie, które ułatwiłoby życie jej i osobom z jej otoczenia.
Niewiedza, dlaczego uczysz się inaczej i nie rozumiesz, dlaczego innym ludziom jest łatwiej - myślę, że to wpływa na poczucie własnej wartości" - mówi Stanford, MSW, pracownik socjalny, która wraz z matką przygotowała film o ADHD pt. "Dismissed and Undiagnosed Dreamers". "Gdybyśmy dowiedzieli się o tym wcześniej, moglibyśmy sprowadzić korepetytorów i ludzi, którzy pomogliby mi w opanowaniu umiejętności radzenia sobie z problemami. Pomogłoby mi to lepiej zrozumieć siebie na wczesnym etapie".
